به روزرسانی شده

۱۴۰۳-۰۲-۰۶ ۹:۲۱ بعد از ظهر

saba-logo-lab.png
آزمایش قند خون یا آزمایش FBS را جدی بگیرید!

آزمایش قند خون یا آزمایش FBS را جدی بگیرید!

قند خون

آزمایش قند خون (FBS)

آزمایش قند خون، یکی از پارامترهای حساس و تاثیرگذار در روند سلامتی هر فردی است. بسیاری از بیماری‌ها، در نتیجه‌ی بی‌توجهی به این فاکتور مهم پدید می‌آیند. از هر ۱۱ نفر در دنیا، ۱ نفر به بیماری دیابت که حاصل بی‌توجهی به مقدار نرمال قند خون است، مبتلا می‌شود. بیشتر افراد با دیابت نوع دو درگیر هستند. رژیم غذایی ناسالم در بروز این بیماری نقش مهمی دارد. آزمایش قند خون ناشتا بهترین راه برای پیشگیری و پایش دیابت است. در این مقاله از هوم کا به بررسی آزمایش FBS یا همان آزمایش قند خون ناشتا پرداخته شده است.

FBS در آزمایش خون چیست؟

همانطور که گفته شد، FBS در آزمایش خون به معنی قند خون ناشتا بوده و مخفف عبارت Fasting Blood Sugar است. در بعضی از آزمایشگاه ها بجای FBS از عبارت FPG استفاده می شود که به معنای قند پلاسمای ناشتا و مخفف عبارت Fasting Plasma Glucose است.

هدف از این آزمایش، سنجش میزان گلوکوز خون است. گلوکز همان قند خون بوده که نوعی کربوهیدرات است و توسط سلول ها و به عنوان یک منبع انرژی مصرف می شود. سلول های بدن (بجز مغز و گلبول های قرمز) با کمک هورمونی به نام انسولین، گلوکز خون را مصرف می کنند.

در بیماران مبتلا به دیابت یا مرض قند، انسولین به میزان کافی تولید نمی شود و یا انسولین تولید شده عملکرد مناسبی ندارد و سلول های بدن نمی توانند با استفاده از آن، قند موجود در خون یا همان گلوکز را جذب و مصرف کنند و بنابراین قند خون افزایش پیدا می کند.

مقدار قند نرمال

اختلال در مقدار نرمال، سبب ایجاد نشانه‌ها و علائم بالینی در فرد می‌شود .

میزان نرمال FBS​

میزان نرمال FBS در افراد بالغ که به دیابت مبتلا نیستند بین ۷۰ تا ۱۱۰ میلی گرم بر دسی لیتر تعیین شده است. چنانچه فرد به دیابت مبتلا باشد این میزان به ۱۳۰-۸۰ میلی‌گرم بر دسی لیتر خواهد رسید.
اندازه نرمال FBS در کودکانی که کمتر از دو سال دارند بین ۶۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی لیتر است.
سطح نرمال این آزمایش در سالمندان ( افراد بالای پنجاه سال) بین ۱۰۰ تا ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر قرار دارد.

علائم قند خون بالا چیست؟​

همان گونه که گفته شد، میزان نرمال قند خون در بدن، با توجه به سن فرد آزمایش دهنده تعیین می‌شود. بدون تردید، اختلال در مقدار نرمال، سبب ایجاد نشانه‌ها و علائم بالینی در فرد می‌شود . از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
  • دیابت​
  • تشنگی مداوم​
  • تکرر ادرار​
  • خشکی دهان​
  • درد در ناحیه شکم​
  • دیر بهبود یافتن زخم​
پیشنهاد سردبیر :  پایش تیتر آنتی بادی متعاقب تزریق واکسن های کووید ۱۹ در ایران

تفسیر

بیشتر افراد با دیابت نوع دو درگیر هستند.

تفسیر آزمایش FBS​

با استفاده از آزمایش FBS مشخص می‌شود در هر دسی لیتر از خون چه مقدار گلوکز وجود دارد. به طور کلی نتیجه این آزمایش به سه صورت زیر تفسیر خواهد شد:

نرمال
در این حالت نتیجه تست زیر ۱۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر خواهد بود. این نتیجه رضایت‌بخش بوده و به این معنا است که به دیابت مبتلا نشده‌اید.

پیش دیابتک (پره دیابتیک )

در این حالت میزان گلوکز بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم در دسی لیتر است. این یعنی شما در معرض ابتلا به دیابت قرار دارید. خبر خوب این است که در این شرایط مصرف دارو پیشنهاد نمی‌‎شود، اما به طور جدی باید به فکر تغییر سبک زندگی خود باشید. برای مثال لازم است تا از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید. اگر اضافه وزن دارید، حتما به فکر کاهش آن باشید. و یا سیگاری هستید، زمان آن رسیده است که آن را برای همیشه ترک کنید، به این ترتیب به سلامتی ریه و سیستم قلبی و عروقی خود نیز کمک خواهید کرد. و اگر تا امروز با ورزش کردن بیگانه بوده‌‎اید، بهتر است جایی برای آن در برنامه روزانه خود در نظر بگیرید.

دیابتیک

در این حالت سطح گلوکز در خون به بیش از ۱۲۶ خواهد رسید. در این شرایط معمولا متخصص برای تایید نتیجه آزمایش، تکرار آن را تجویز خواهد کرد. صرفا به استناد به یک آزمایش بروز دیابت تایید نمی‎‌شود.​

عوامل ابتلا به دیابت

عواملی که خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهند.

چه عواملی خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهند؟​

  • سن ۴۵ سال یا بیشتر​
  • اضافه وزن​
  • عدم ورزش کافی​
  • فشار خون بالا، تری گلیسیرید بالا یا سطح کلسترول خوب (HDL) پایین​
  •  دیابت بارداری یا به دنیا آوردن نوزادی که بیش از ۹ پوند وزن داشته است​.
  • پیشینه مقاومت به انسولین​
  • تجربه سکته مغزی یا فشار خون​
  • تبار آسیایی، آفریقایی، اسپانیایی، جزیره اقیانوس آرام یا بومی آمریکا​
  • پیشینه ی خانوادگی دیابت​
نوع دیابت و روش درمانی شما

بسته به نوع دیابت و روش درمانی شما زمان انجام آزمایش فرق میکند.

پیشنهاد سردبیر :  ادرار خونی یا هماچوری نشانه چیست ؟

چه زمانی تست قند خون انجام می‌شود؟​

اینکه چه زمانی و هر چند وقت یک بار باید تست قند خون انجام دهید، به نوع دیابت و روش درمانی شما بستگی دارد.

دلایل افزایش یا کاهش قند خون از میزان طبیعی​

میزان زیاد آزمایش قند خون

قند خون پایین تر از حد معمول یا بالاتر از حد باشد…

اگر قند خون بالاتر از حد طبیعی باشد (هایپرگلیسمی)​

دیابت
بدن دارای مشکل کلیوی یا کبد یا التهاب لوزالمعده
زمانی که بدن به دلیل بیماری، عفونت یا آسیب دیدگی شدید استرس دارد.
داروهایی مانند استروئیدها (پردنیزون) می تواند قند خون را افزایش دهد.​

اگر سطح قند خون پایین تر از حد معمول باشد (هیپوگلیسمی)​

  • استفاده از دوز اضافی انسولین جهت درمان دیابت​
  • نقص در غدد تیروئید، هیپوفیز یا آدرنال​
  • نقص در جذب مواد غذایی​

بهترین زمان انجام آزمایش خون​

اینکه چه زمانی بهترین زمان برای انجام آزمایش است بستگی به نوع آزمایش دارد. برخی آزمایش ها باید به صورت ناشتا انجام شوند یعنی فرد باید حدود هشت تا دوازده ساعت از خوردن و آشامیدن پرهیز بکند. برای همین آزمایش صبح انجام می شود اما برای انجام تست کورتیزول هشت صبح یا چهار بعد از ظهر بهترین زمان انجام تست بیان می شود.

چند نکته درباره آزمایش خون​

برخی دارو ها بر روی نتیجه آزمایش تاثیر می گذارند به همین دلیل باید قبل از انجام آزمایش از خوردن آن ها پرهیز شود مثل دارو های هورمونی و یا آنتی بیوتیک ها. در اغلب موارد پزشک پس از تجویز آزمایش درباره عدم استفاده دارو ها به فرد توضیحات لازم را خواهد داد. در آزمایشاتی که باید به صورت ناشتا انجام شود )مثل آزمایش خونی که شامل فاکتور قند خون ناشتا یا همان FBS است( فرد در محدوده هشت تا دوازده ساعته ای که از خوردن آشامیدن منع شده است می تواند آب بنوشد.

آزمایش FBS در دوران بارداری​

برای تشخیص دیابت بارداری معمولا به جای استفاده از فاکتور FBS تست دیگری به نام تست تحمل گلوکز خون یا GTT که مخفف عبارت Glucose Tolerance Test می باشد، انجام می گردد. در پروتکل های کشوری مراقبت از مادران باردار ذکر میشود که این آزمایش باید برای همه مادران بارداری که در سن حاملگی ۲۶ تا ۲۸ به سر می برند انجام شود. در مادرانی که دارای فاکتور های خطر هستند مثل مادران بیشتر از ۳۰ سال ، مادر مبتلا به چاقی، مادرانی که سابقه ابتلا به دیابت در خانواده داشتند یا در بارداری قبلی خود به دیابت حاملگی مبتلا بودند، باید حتما تست تحمل گلوکز یا همان GTT انجام شود.

داروها و سموم افزایش قند خون

بعضی از داروهایی که باعث افزایش قند خون می شوند​.

بیماری هایی که باعث افزایش قند خون می شوند​

بعضی بیماری های دیگر بجز مرض قند یا دیابت نیز می توانند باعث افزایش قند خون ناشتا می شوند. از جمله این بیماری ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
  • اختلالات پانکراس یا لوزالمعده از جمله سرطان پانکراس، تومورها و التهاب پانکراس یا پانکراتیت​
  • سندرم کوشینگ​
  • اختلالات غده تیروئید از جمله هیپرتیروئیدی یا پرکاری تیروئید​
  • شرایط استرس نظیر سوختگی، عمل های جراحی، تروما، سکته مغزی و قلبی​
  • تغذیه وریدی یا TPN​
  • عفونت ها​
  • افزایش هورمون رشد و آکرومگالی​
کنترل میزان قند خون

سنجش قند خون ناشتا رکن مهم برای حفظ سلامتی فرد است.

داروهایی که باعث افزایش قند خون می شوند​

برخی داروها و سموم نیز می توانند باعث افزایش قند خون شود و در آزمایش FBS اختلال ایجاد کنند. از جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد: ​
  • کورتیکواستروئیدها​
  • داروهای ادرارآور یا دیورتیک ها​
  • آسپرین​
  • داروهای ضدبارداری خوراکی (OCP)​
  • داروهای ضدجنون (آنتی سایکوتیک ها)​
  • لیتیوم​
  • فنی توئین​
  • اپی نفرین​
  • داروهای ضدافسردگی سه حلقه ای (TCA)​
  • هورمون ها​

کلام آخر​

به روزرسانی : ۲۳ آبان ۱۴۰۰

پیشنهاد سردبیر :  8 سپتامبر/17 شهریور 1401 روز جهانی فیزیوتراپی

منابع :
۱.منبع شماره ۱
۲.منبع شماره ۲
۳.منبع شماره ۳
۴.منبع شماره ۴
۵.منبع شماره ۵
۶.منبع شماره ۶
۷.منبع شماره ۷
۸.منبع شماره ۸

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

واتساپ
تلگرام
اینستاگرام
پشتیبانی آزمایشگاه صبا