درباره بیماری نقرس چه می‌دانید؟
بیماری نقرس چیست؟
نقرس یکی از انواع بیماری های ورم مفاصل می باشد که میتواند موجب بروز علائمی مثل درد در مفاصل شود. نقرس در اثر افزایش اسید اوریک در خون به وجود می آید. یکی از عوامل افزایش دهنده ی اسید اوریک، دریافت زیاد مواد غذایی حاوی اسید آمینه ی “پورین” و مصرف زیاد غذاهای پر پروتئین بخصوص گوشت است. اسید اوریک در واقع پسماند متابولیسم و سوختن پروتئین در بدن است.
گاهی اوقات بر اثر تولید زیاد این ماده در بدن و یا ناتوانی کلیه در دفع آن این ماده بطرز غیر طبیعی در مایعات بدن جمع شده و به شکل کریستال هایی در مفاصل ته نشین شده و باعث قرمزی، متورم و گرم شدن، درد و التهاب یک یا چند مفصل می گردد . رسوب بلورهای اسید اوریک در بدن موجب تحریک سلول های ایمنی شده و بدنبال آن موجب التهاب و درد مفصل میشود. تشکیل کریستال های اسید اوریک در مفصل (که بیشتر در انگشت شست پا، پاشنه پا، قوزک پا، زانو و آرنج است) موجب میشوند تا سلول های ایمنی بدن, آنها را مهاجم تلقی کرده و بخورند.
علائم التهاب در مفصل (درد و تورم)
بدنبال آن این سلول ها مواد شیمیایی خاصی بنام پروستاگلاندین و لوکوترین از خود ترشح میکنند که این مواد موجب ایجاد علائم التهاب در مفصل (درد و تورم) میشوند. حملات درد و تورم مفصل شست پا در نقرس معمولا شبانه است. در طول روز به علت وضعیت ایستاده بدن، مایع میان بافتی زیادی در اندام تحتانی و بخصوص پایین ترین قسمت های آن یعنی پاها جمع میشود. شب هنگام و وقتی بیمار دار کشیده و به حالت افقی درمیاید این مایع میان بافتی دوباره به جریان خون برمیگردد. در این بازگشت، مایعات زودتر از اسید اوریک به جریان خون برمیگردند و در نتیجه غلظت اسید اوریک در پا افزایش میابد.
این اسید اوریک در مفاصل پا رسوب میکند و چون در شب پا سردتر میشود این سرما به رسوب کریستال های اسید اوریک در مفصل پا کمک میکند. به همین علت بروز حملات درد و تورم مفصل در شب بیشتر است. درد نقرس میتواند با درد شدید شست پا و احساس اینکه شست پایتان آتش گرفته است، شما را در شب از خواب بیدار کند. مفصل تحت تاثیر داغ، متورم و چنان حساس هست، که حتی وزن ملافه برروی آن فشار و درد وارد میکند. خوشبختانه نقرس درمان پذیر و تاحدودی قابل پیشگیری است.
حدود ۹۵ درصد از مردان و ۵ درصد از زنان دچار نقرس می شوند. زنان قبل از یائسگی، جزو گروه درگیر با نقرس می باشند. نکته جالب اینست که حدود ده درصد مردم اسید اوریک بالایی دارند ولی همه آنها علائم نقرس را نشان نمیدهند. در مقابل بعضی افراد با علائم بالینی نقرس اسید اوریک بالایی ندارند. در واقع در بسیاری اوقات در موقع بروز علائم بالینی نقرس که بصورت شروع ناگهانی درد و تورم مفصلی است اسید اوریک خون کاهش میابد.
حدود ۹۵ درصد از مردان و ۵ درصد از زنان دچار نقرس می شوند.
علائم بیماری نقرس
علائم و نشانه های نقرس تقریباً همیشه به طور ناگهانی و غالباً در شب اتفاق می افتد. این علائم عبارتند از:
درد مفصلی شدید
نقرس معمولاً مفصل بزرگ انگشت شست پا را تحت تأثیر قرار می دهد. اما ممکن است در هر مفصلی ایجاد شود. مفاصل دیگری که معمولاً مبتلا می شوند شامل مچ پا، زانو، آرنج، مچ و انگشتان است. درد احتمالاً در چهار تا ۱۲ ساعت اول پس از شروع شدیدتر است.
ناراحتی طولانی
بعد از فروکش شدیدترین درد، ممکن است برخی از ناراحتی‌های مفصلی از چند روز تا چند هفته طول بکشد. حملات بعدی احتمالاً طولانی‌تر بوده و مفاصل بیشتری را تحت تأثیر قرار می دهند.
التهاب و قرمزی
مفصل یا مفاصل آسیب دیده متورم، نرم، گرم و قرمز می شوند.
دامنه حرکتی محدود
با پیشرفت نقرس، ممکن است نتوانید مفاصل خود را به طور عادی حرکت دهید.
علائم و نشانه های نقرس تقریباً همیشه به طور ناگهانی و غالباً در شب اتفاق می افتد.
علل ایجاد بیماری نقرس
عواملی مانند اضافه وزن و چاقی، وزن گیری بیش از حد مخصوصا در سنین جوانی، مصرف الکل، فشار خون بالا و نیز اختلال عملکرد کلیه، صدمات و جراحت های بدن، جراحی اخیر، دهیدراته شدن و کاهش آب بدن، تب و نیز درمان های دارویی خاص خطر ابتلا به نقرس و پیشرفت بیماری را افزایش می دهند. مفصل انگشت بزرگ پا شایع ترین مکان برای بروز حملات نقرس است. مفصل های دیگر نظیر قوزک پا، زانو، آرنج و مفصل سایر انگشتان نیز می توانند دچار نقرس شوند. هرچند اکثر اسید اوریک بالا درخون نشانه ابتلا به این بیماری نیست و خیلی از افرادیکه اسید اوریک بالایی دارند، دچار این بیماری نمی‌شوند، اما ابتلا به نقرس بدلیل وجود مقادیر بالای اسید اوریک در خون بوجود می‌باشد.
بعضی از عواملی که باعث بوجود آمدن این کریستال ها میشوند،
عبارتند از:
۱ – چاقی
۲ – مصرف الکل
۳ – مصرف زیاد خوراکی های حاوی اسید اوریک شامل گوشت قرمز، سیرابی، ماهی کولی، شاه ماهی، مارچوبه و قارچ
۴ – بیماریهای خاص شامل فشارخون بالای درمان نشده، بیماری های مزمن مانند دیابت، چربی یا کلسترول بالای خون و باریک شدن رگها نیز میتواند باعث افزایش خطر ابتلا به نقرس شود.
۵ – بعضی از داروها شامل دیورتیک ها (برای درمان فشارخون استفاده میشوند)، آسپرین و داروهایی که برای افرادیکه پیوند عضو انجام داده‌اند، تجویز میشوند.
۶ – سابقه خانوادگی
۷ – سن و جنس. نقرس در مردان بیشتر از زنان رخ می‌دهد.
ابتلا به نقرس بدلیل وجود مقادیر بالای اسید اوریک در خون بوجود می‌باشد.
عوامل افزایش دهنده خطر
مصرف بیش از حد مواد غذایی حاوی پروتیئن حیوانی بخصوص گوشت قرمز و جگر
کاهش میزان آب بدن
بیماری های خونی مانند پرخونی، کم خونی و لنفوم
اضافه وزن
اختلالات غده تیروئید
الکلیسم
فشار خون و کلسترول خون بالا
قرار گرفتن تحت برخی درمان های خاص مانند شیمی درمانی
افزایش سن (شیوع این بیماری در افراد بالای ۶۰ سال بسیار بیشتر است)
سابقه خانوادگی ابتلا به نقرس
بیماری های قلبی _ عروقی ، بیماری های کلیوی و دیابت
اسیدی شدن خون
مصرف برخی داروها مانند داروهای ادرار آور
بیماری نقرس در چه کسانی بیشتر دیده میشود
بیماری نقرس در بعضی افراد شیوع بیشتری دارد. اینها عبارتند از:
- در کسانی که غذاهای پر پروتئین و غذاهای دریایی زیاد مصرف میکنند
- مصرف زیاد الکل
- مصرف بعضی داروها مانند آسپرین، ویتامین ب، داروهای ادرار آور و داروهای شیمی درمانی
- افراد چاق
- بالا بودن فشار خون
- وجود بعضی بیماری ها مانند لوسمی و لنفوم
مفصل انگشت بزرگ پا شایع ترین مکان برای بروز حملات نقرس است.
در کسانی که ریسک بالای نقرس دارند بعضی شرایط میتواند موجب بروز حملات نقرسی شود. مهمترین آنها عبارتند از :
- کاهش آب بدن
- ضربه به مفصل
- تب
- مصرف غذای زیاد
- مصرف زیاد الکل
- عمل جراحی
بیماری نقرس چگونه تشخیص داده میشود
تشخیص نقرس معمولا با مشاهده حملات نقرسی است. در این بیماری معمولا یک مفصل بدن درگیر میشود و درگیری همزمان چند مفصل مثل وضعیتی که در روماتیسم دیده میشود کمتر است.
مهمترین تستی که برای تشخیص این بیماری بکار برده میشود بررسی مایع مفصلی است.
مایع مفصلی توسط پزشک و با سوزن از مفصل کشیده شده و به آزمایشگاه فرستاده میشود. در نقرس میزان اسید اوریک این مایع بالاتر از میزان طبیعی است. گاهی اوقات از رادیوگرافی ساده برای کمک به تشخیص نقرس استفاده میشود. در رادیوگرافی ساده ممکن است تجمع توفوسی در اطراف مفاصل دیده شود و یا تخریب مفصل مشاهده گردد.
آزمایش‌ها و تشخیص
تشخیص نقرس به دلیل علائم آن دشوار است، زمانی که این بیماری شروع میشود، علائم آن مانند بیماریهای دیگر است. معمولاً میزان اسید اوریک در بسیاری از افراد زمانی بالا می‌رود که به نقرس مبتلا شده‌اند و ممکن است در هنگام بروز حمله نقرسی، اسید اوریک بالا نباشد. مهم‌تر این که بسیاری از افرادی که اسید اوریک بالا دارند به نقرس مبتلا نمی‌شوند.
یک آزمایش تشخیصی که پزشکان انجام می‌دهند، تست مایع درون مفصل است. برای این کار، مایع درون مفصل به وسیله یک سوزن کشیده میشود. سپس این مایع برای تعیین وجود کریستال‌های اسید اوریک مورد آزمایش قرار می‌گیرد. از آنجا که عفونت‌های مفصلی نیز علائم مشابه نقرس دارند، پزشک ممکن است وجود باکتری‌ها را نیز در مایع مفصلی مورد بررسی قرار دهد تا احتمال وجود دلایل باکتریایی را رد کند.
پزشکان همچنین ممکن است برای اندازه‌گیری سطح اسید اوریک بدن، دستور انجام آزمایش خون را نیز بدهند اما همان طور که توضیح داده شد، افرادی که اسید اوریک خون آنها بالا است همیشه به نقرس مبتلا نمی‌شوند. همچنین، برخی افراد نیز ممکن است علائم ابتلا به نقرس را داشته باشند در حالی که اسید اوریک در خون آنها زیاد نیست.
تشخیص نقرس معمولا با مشاهده حملات نقرسی است.
در نهایت، پزشکان ممکن است به وسیله اولتراسوند یا سی تی اسکن از کریستال‌های اطراف مفصل یا درون توفیها عکس‌برداری کنند. با اشعه ایکس نمی‌توان نقرس را تشخیص داد اما ممکن است برای رد احتمال ابتلا به بیماریهای دیگر به کار رود.
تشخیص نقرس به دلیل علائم آن دشوار است.
درمان بیماری نقرس
درمان نقرس شامل دو مرحله است. در مرحله اول باید سعی کرد تا حمله نقرسی یعنی درد و تورم مفصل بیمار سریعا کاهش یابد و مرحله بعدی درمان پیشگیری از بروز حملات بعدی است. برای کاهش درد و التهاب مفصل از اقدامات زیر استفاده میشود:
سرد کردن مفصل
بالا نگه داشتن مفصل
مصرف داروهای ضد التهابی داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs). شامل داروهایی همچون ایبوبروفن، ناپروکسن و یا داروهای قوی تر که برای دریافت آنها نیاز به نسخه پزشک است همچون، ایندومتاسین (Indocin) میشوند، که برای کاهش التهاب و درد استفاده میشوند.
کلشی سین (Colchicine). اگر داروهای NSAIDs برای شما قابل تجویز نباشد، پزشک از این مسکن کلشی سین برای شما استفاده میکند.
کورتیکواستروئیدها (Corticosteroids). پزشکتان ممکن است از داروهای کورتیکواستروئید برای کاهش درد و التهاب استفاده کند، این داروها در دوشکل خوردنی و تزریقی تجویز میشوند. در درمان بلند مدت، هدف کاهش اسید اوریک بدن است تا بتوان از آن طریق احتمال بروز حملات بعدی را کاهش داد. اقدامات زیر در این راستا انجام میگیرند.
همچنین:
تغییر رژیم غذایی بطوریکه بدن اسید اوریک کمتری تولید کند. مصرف کمتر گوشت قرمز ، جگر و کلیه و غذاهای دریایی و حبوبات که پروتئین زیادی دارند مهم است.
مصرف داروهایی که موجب دفع بهتر اسید اوریک از طریق ادرار شود مانند پروبنسید یا داروهایی که موجب کاهش تولید آن در بدن میشوند مانند آلوپورینول. نکته مهم در استفاده از این داروها اینست که باید بعد از اتمام حملات نقرسی مصرف شوند و گرنه ممکن است موجب تشدید حمله شوند.
مصرف آب فراوان برای افزایش دفع آن از کلیه
کاهش وزن
ورزش
در صورت تخریب شدید مفصلی ممکن است نیاز به عمل جراحی تعویض مفصل وجود داشته باشد.
درمان نقرس شامل دو مرحله است.
درمان خانگی نقرس
هرچند که درمان دارویی نقرس از همه انواع درمان ها موثرتر است، با اینحال دستورالعمل‌های زیر که توسط انجمن رژیم غذایی آمریکا (ADA) برای زمانیکه تحت حملات نقرس هستید، توصیه شده است، نیز میتواند مفید باشد.
۱ – حدود ۲ تا ۴ لیتر مایعاتی که حداقل نصف آن آب است، مصرف کنید.
۲ – از مصرف الکل خودداری کنید.
۳ – مصرف معتدل پروتئین، بخصوص از منابع سالم همچون، لبینیات کم چرب و یا بدون چربی، تخم مرغ و کره بادام زمینی.
۴ – مصرف روزانه گوشت قرمز، مرغ و ماهی را در اندازه ۱۱۳ تا ۱۷۰ گرم نگه دارید.
نکاتی برای پیشگیری
در زمانی که علائم برطرف شده‌اند، به کارگیری نکات زیر در رژیم غذایی به جلوگیری از بروز حملات نقرسی آتی کمک میکند:
مقادیر زیادی مایعات بنوشید. آبرسانی به بدن شامل نوشیدن مقادیر زیادی آب را افزایش دهید. مصرف نوشیدنی‌های شیرین را محدود کنید به خصوص آنهایی که با شربت ذرت با فروکتوز بالا شیرین شده‌اند.
مصرف الکل را محدود کرده یا ترک نمایید. با پزشک در مورد میزان مجاز مصرف الکل مشورت کنید. اخیرا تحقیقاتی نشان می‌دهد که مصرف آبجو احتمال بروز علائم نقرس را به خصوص در مردان افزایش می‌دهد.پروتئین مورد نیاز بدن را از محصولات لبنی کم‌چرب دریافت کنید. محصولات لبنی کم‌چرب ممکن است اثر پیشگیرانه در برابر نقرس داشته باشد بنابراین بهترین منابع برای تأمین پروتئین مورد نیاز بدن هستند.
مصرف گوشت، ماهی و مرغ را کاهش دهید. مقادیر کم ممکن است مشکل‌ساز نباشد اما توجه داشته باشید که چه نوع و چه مقدار از مصرف هر کدام از این مواد غذایی باعث ایجاد مشکل برای شما میشود.
وزن سالم بدن را حفظ کنید. پروتئین‌هایی را انتخاب کنید که وزن سالم بدن شما را حفظ کنند. کاهش وزن باعث کاهش میزان اسید اوریک در بدن میشود اما از ناشتا ماندن یا کاهش سریع وزن خودداری کنید زیرا در این موارد ممکن است میزان اسید اوریک به طور موقتی افزایش یابد.
به روز رسانی : ۲ آذر ۱۴۰۰
منابع :
۱.منبع شماره ۱
۲.منبع شماره ۲
۳.منبع شماره ۳
۴.منبع شماره ۴
۵.منبع شماره ۵
