• شناخت بیماری ها, وبلاگ ها
• ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۱

رفلاکس معده

محتویات معده شامل اسید کلریدریک است که به تجزیه غذا و محافظت در برابر عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها کمک می‌کند. به جریان معکوس اسید معده از معده به مری، رفلاکس معده میگویند. مری لوله است که دهان و معده را بهم متصل می‌کند. بیماری رفلاکس معده به مری (Gastroesophageal reflux disease, GERD) زمانی اتفاق می‌افتد که اسید معده به طور مکرر به مری باز گردد. این فرآیند می‌تواند منجر به آسیب بافت سطحی مری شود.

در اطراف انتهای مری نوار عضلانی دایره‌ای به نام اسفنکتر تحتانی مری وجود دارد. به‌طور طبیعی هنگامی که فرد چیزی قورت می‌دهد، این نوار عضلانی شل می‌شود تا غذا و مایعات وارد معده گردد و سپس دوباره بسته می‌شود. اگر اسفنکتر به طور غیر طبیعی شل یا ضعیف شود، اسید معده می‌تواند به مری باز گردد و رفلاکس معده رخ دهد. جریان معکوس مداوم اسید از معده به مری، بافت سطحی مری را تحریک می‌کند و اغلب باعث التهاب آن می‌شود.
​

انواع رفلاکس معده کدامند؟​

اغلب افراد ممکن است هرازگاهی رفلاکس معده را تجربه کنند. رفلاکس معده ممکن است به‌صورت خفیف، متوسط و شدید بروز کند. در بسیاری از افراد، رفلاکس خفیف حداقل دو بار در هفته رخ می‌دهد، در حالی که موارد متوسط تا شدید آن ممکن است حداقل یک بار در هفته رخ دهد.
​

رفلاکس معده ممکن است به‌صورت خفیف، متوسط و شدید بروز کند.

دلایل رفلاکس معده و مری

Gerd در اثر رفلاکس مکرر اسید ایجاد می شود. هنگامی که شما غذا را فرو می برید، اسفنکتر تحتانی مری، گروهی از عضلات دایروی اطراف قسمت تحتانی مری شما، باز می شوند و به غذا و مایعات اجازه پایین رفتن به سمت معده شما را می دهند. سپس دوباره بسته می شود. با این حال چنانچه این دریچه ها غیرطبیعی باز شوند و یا ضعیف گردند، اسید معده می تواند به مری شما برگردد و منجر به سوزش سر دل به طور مکرر شود. گاهی اوقات این مسئله زندگی روزمره شما را مختل می کند. این برگردانده شدن ثابت اسید می تواند جداره مری شما را تحریک نماید و منجر به التهاب مری شود (ازوفاژیت). با گذشت زمان، التهاب می تواند تمام جداری مری را پوشش دهد و منجر به عوارضی چون خونریزی، تنگی مری و یا مری بارت ( یک بیماری پیش سرطانی) گردد.

شرایطی که می تواند خطر ابتلای شما به GERD را افزایش دهند عبارتند از:​

چاقی​
بارداری​
سیگار کشیدن​
خشکی دهان​
آسم​
دیابت​
تخلیه معده با تاخیر​
اختلالات بافت پیوندی مانند اسکلرودرمی​

چه افرادی مستعد رفلاکس معده هستند؟​

رفلاکس معده در هر سنی و گاهی به دلایل نامعلومی، ممکن است اتفاق بیفتد. علاوه بر فاکتورهای جسمی و ژنتیکی، عادت‌های فردی و نوع تغذیه نیز نقش بسیار مهمی در افزایش خطر ابتلا به رفلاکس معده دارند. برخی از کسانی که در خطر ابتلا رفلاکس اسید هستند عبارتند از:
​

افراد چاق​
سیگاری​ ها
افراد مبتلا به فتق هیاتال (برآمدگی بالای معده به سمت دیافراگم)​
زنان باردار​
داشتن سابقه اختلالات بافت همبند، مانند اسکلرودرمی​
تاخیر در تخلیه معده​
مصرف داروهای ضد آسم یا آسپرین​

اسید معده می تواند به مری شما برگردد و منجر به سوزش سر دل به طور مکرر شود.

علائم رفلاکس معده چه چیزهایی هستند؟

علائم رفلاکس معده ممکن است مختلف باشند. از رایج‌ترین علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
​

احساس سوزش در قفسه سینه (سوزش سر دل)، معمولاً بعد از غذا خوردن که ممکن است در شب شدیدتر شود​
درد قفسه سینه​
درد پشت کمر​
مشکل در بلع​
بازگشت غذا یا مایع ترش از معده به سمت مری و دهان​
افزایش ضربان قلب​
احساس یک توده در گلو​

در افرادی که مبتلا به رفلاکس اسید معده شبانه هستند، ممکن است هر یک از موارد زیر نیز مشاهده شود:
​
سرفه مزمن​
لارنژیت (التهاب حنجره که گاهی منجر به تغییر صدا می‌شود)​
ابتلا به آسم یا تشدید آسم​
اختلال در خواب​

روش‌های تشخیص رفلاکس معده چیست؟​

در ابتدا پزشک بر اساس معاینات بالینی و سابقه علائم و نشانه‌های بیمار، ممکن است بتواند GERD یا رفلاکس مکرر معده را تشخیص دهد. علاوه بر این، پزشک ممکن است برای تایید تخصصی تشخیص GERD و بررسی عوارض ناشی از آن، معاینات تخصصی‌تری را با استفاده از برخی از روش‌های دستگاهی پیشنهاد کند.
​

تست‌های آزمایشگاهی​

تست های آزمایشگاهی تخصصی برای تشخیص رفلاکس معده و عوارض ناشی از آن وجود ندارد و متاسفانه نتایج روش‌های آزمایشگاهی در اغلب موارد، علی‌رغم وجود رفلاکس، طبیعی هستند.
​

رفلاکس معده در هر سنی و گاهی به دلایل نامعلومی، ممکن است اتفاق بیفتد.

سایر روش‌های تشخیصی​

آندوسکوپی فوقانی:

پزشک یک لوله نازک و قابل انعطاف مجهز به نور و دوربین به نام اندوسکوپ را در گلوی فرد قرار می‌دهد تا داخل مری و معده را بررسی نماید. با روش آندوسکوپی معمولاً التهاب مری (ازوفاژیت) یا سایر عوارض ناشی از رفلاکس معده قابل تشخیص هستند. همچنین می‌توان از آندوسکوپی برای جمع‌آوری نمونه بافت (بیوپسی) و بررسی عوارضی مانند مری بارت و تغییرات بافت مری استفاده کرد.​

آزمایش پروب اسید سرپایی (pH):

در این آزمایش یک مانیتور در مری شما قرار داده می‌شود تا تشخیص دهد اسید معده چه زمانی و برای چه مدت در آنجا برگشت می‌کند. مانیتور با یک کامپیوتر کوچک به دور کمر یا با بند روی شانه بیمار بسته می‌شود. مانیتور ممکن است یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر به نام کاتتر باشد که از طریق بینی به مری وارد می‌شود، یا گیره‌ای که در حین آندوسکوپی در مری قرار می‌گیرد و پس از حدود دو روز از طریق مدفوع دفع می‌شود.​

مانومتری مری:

این تست انقباضات ریتمیک عضلانی مری را هنگام بلع اندازه‌گیری می‌کند. مانومتری مری همچنین هماهنگی و نیروی اعمال شده توسط عضلات مری را اندازه‌گیری می‌کند.​

عکس‌برداری از دستگاه گوارش فوقانی:

عکس‌برداری با اشعه ایکس پس از نوشیدن مایع گچی که پوشش داخلی دستگاه گوارش را می‌پوشاند و پر می‌کند، گرفته می‌شود. این پوشش به پزشک اجازه می‌دهد تا تصویری از مری، معده و روده فوقانی فرد ببیند. همچنین ممکن است برای تشخیص تنگی مری از بیمار خواسته شود یک قرص باریم ببلعد و ایجاد اختلال در بلع او بررسی شود.​

درمان رفلاکس معده چیست؟​

اکثر افراد می‌توانند عوارض ناشی از رفلاکس معده را با تغییر سبک زندگی و داروهای بدون نسخه کنترل کنند. اما برخی از بیماران مبتلا به GERD ممکن است برای کاهش عوارض به داروهای قوی‌تر یا جراحی نیاز داشته باشند.

​
شروع نقطه درمان​

اگر فرد درد قفسه سینه داشته باشد، به خصوص اگر تنگی نفس یا احساس درد فک یا بازو، فوراً باید به مراقبت‌های پزشکی مراجعه نماید زیرا این علائم و نشانه‌ها ممکن است ناشی از حمله قلبی باشند.
با مشاهده علائم زیر نیز لازم است که فرد توسط پزشک معاینه شود:
​

علائم شدید یا مکرر GERD​

نیاز به استفاده از داروهای بدون نسخه برای تسکین سوزش و درد معده بیش از دو بار در هفته​
​

داروهای موثر در درمان رفلاکس معده​

درمان‌های دارویی رایج‌ترین روش درمان رفلاکس معده هستند و این داروها با نسخه و برخی بدون نسخه نیز در دسترس هستند و عبارتند از:
​

داروهای آلژینات، از جمله Gaviscon​

PPI ها، مانند امپرازول، رابپرازول، و اسموپرازول / مسدود کننده‌های H2، مانند سایمتیدین و فاموتیدین
گزینه‌های اصلی درمانی برای افرادی که به طور مکرر رفلاکس اسید یا GERD را تجربه می‌کنند، PPI یا مسدود کننده‌های H2 هستند. PPI ها و مسدودکننده‌های H2 تولید اسید را کاهش می‌دهند و احتمال آسیب ناشی از رفلاکس اسید را کاهش می‌دهند. این داروها به طور کلی بی‌خطر و مؤثر هستند، اما مانند هر داروی تجویزی، برای همه افراد مبتلا به رفلاکس مناسب نیستند و می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند. به عنوان مثال، ممکن است در جذب مواد مغذی مشکل ایجاد کنند و منجر به سوء تغذیه شوند.​
​

تست های آزمایشگاهی تخصصی برای تشخیص رفلاکس معده و عوارض ناشی از آن وجود ندارد.

داروهای OTC برای رفلاکس اسید​

برای افرادی که به‌ندرت سوزش سر دل یا سوء هاضمه را تجربه می‌کنند، درمان‌های OTC برای کاهش اسیدیته محتویات معده در زمان مصرف محرک‌های غذایی یا نوشیدنی، گزینه مناسبی است. برندهای مختلفی از آن‌ها در دسترس هستند که همگی اثربخشی مشابهی دارند. این داروها ممکن است برای همه کارایی نداشته باشند و علاوه بر این، هرگونه نیاز به استفاده منظم باید با پزشک در میان گذاشته شود. داروهای OTC به صورت مایع و قرص می‌باشند و آنتی‌اسید نامیده می‌شوند. آنتی‌اسیدها با کاهش اسیدیته محتویات معده باعث تسکین سریع اما کوتاه‌مدت می‌شوند. این داروها حاوی ترکیبات شیمیایی مانند کربنات کلسیم، بی‌کربنات سدیم، آلومینیوم و هیدروکسید منیزیم هستند. باید توجه داشت داروهای OTC می‌توانند جذب برخی از مواد مغذی را مهار کنند و از اینرو در طول زمان منجر به کمبود آن‌ها می‌شود.
​

داروهای آلژینات مانند گاویسکون (Gaviscon)

گاویسکون احتمالاً شناخته شده‌ترین درمان سوزش سر دل است. این دارو عملکرد متفاوتی نسبت به داروهای ضد اسید دارد. داروهای آلژینات مانند گاویسکون از نظر ترکیب کمی متفاوت هستند، اما معمولاً حاوی یک آنتی‌اسید می‌باشند. ماده فعال گاویسکون آلژینات یا اسید آلژنیک است که به طور طبیعی در جلبک‌های قهوه‌ای یافت می‌شود. اسید آلژینیک با عنوان یک سد مکانیکی در برابر اسید معده عمل می‌کند. این ماده یک ژل کف آلود در بخش بالای معده تشکیل می‌دهد و اثر رفلاکس را نسبتاً خنثی می‌کند.​

سایر روش‌های درمانی دارویی که ممکن است جهت درمان رفلاکس مکرر معده به مری یا GERD توسط پزشک تجویز شوند عبارتند از:
​

سرکوب‌کننده‌های اسید سوکرالفیت​
مسدودکننده‌های اسیدی رقابتی با پمپ‌های پتاسیم برای کنترل ترشح اسید معده​
شل کننده‌های خودبه‌خودی موقتی اسفنگتر تحتانی مری (TLESR) و موثر در خارج کردن گاز معده​
آنتاگونیست گلوتامات mGluR5​
عوامل پروکینتیک موثر در افزایش انقباضات و حرکات معده و در نتیجه سرعت بخشیدن به تخلیه معده، مانند متوکلوپرامید​
مسکن‌ها​
داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای​
مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)​
تئوفیلین، یک مهارکننده بازجذب سروتونین- نور اپی‌نفرین​

درمان‌های دارویی رایج‌ترین روش درمان رفلاکس معده هستند.

چگونه از رفلاکس معده پیشگیری کنیم؟

در اغلب موارد سبک زندگی فرد از مهم‌ترین علل ایجاد بیماری رفلاکس معده است. با تغییر در رژیم غذایی و روش زندگی می‌توان از این بیماری جلوگیری کرد. برای پیشگیری از رفلاکس معده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
​
حفظ وزن سالم​
ترک سیگار؛ سیگار کشیدن توانایی اسفنکتر تحتانی مری را برای عملکرد صحیح کاهش می‌دهد.​

بالا آوردن سر تخت؛ یکی از روش‌های از بین بردن سوزش مکرر سر دل در هنگام خواب، استفاده از بلوک‌های چوبی یا سیمانی در زیر پای تخت است، تا اندازه‌ای که انتهای سر بین ۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر بالا بیاید. اگر نمی‌توانید تخت خود را بالا بیاورید، می‌توانید چیزی بین تشک و فنر تخت قرار دهید تا بدن را از کمر به بالا ببرید. بالا بردن سر با بالش‌های اضافی موثر نخواهد بود.​

اجتناب از دراز کشیدن یا خوابیدن بعد از غذا. حداقل سه ساعت بعد از خوردن غذا​

به آرامی غذا خوردن و جویدن کامل غذا​

اجتناب از خوردن غذاها و نوشیدنی‌هایی که باعث رفلاکس می‌شوند. محرک‌های رایج عبارتند از: غذاهای چرب یا سرخ شده، سس گوجه فرنگی، الکل، شکلات، نعناع، سیر، پیاز و کافئین​
خودداری از پوشیدن لباس‌های تنگ که به دور کمر محکم می‌شوند به شکم و اسفنکتر تحتانی مری فشار وارد می‌کنند.​

به روزرسانی : ۶ دی ۱۴۰۰

منابع :
۱.منبع شماره ۱
۲.منبع شماره ۲
۳.منبع شماره ۳
۴.منبع شماره ۴