آزمایش ESR، تستی برای تشخیص عفونت و التهاب در بدن
آزمایش ESR چیست؟
ESR در آزمایش خون همان سدیمانتاسیون است. سدیمانتاسیون یعنی شتاب و مدت زمان رسوب کردن گلبول قرمز. در آزمایش ESR در طول یک ساعت میزان رسوب گلبول‌های قرمز خون را داخل لوله آزمایشگاهی مورد بررسی قرار می‌دهند. این تست در آزمایش خون می‌تواند یکی از تست‌های مکمل باشد و در تشخیص بیماری التهابی به متخصص کمک کند. هدف از آن تشخیص عفونت‌های باکتریایی و قارچی است.
اما پاسخ ایمنی بدن را چگونه با این تست می‌سنجند؟ هر اندازه فاصله رسوب سلول‌های خونی بیشتر باشد به این معناست که پاسخ التهابی سیستم ایمنی نیز گسترده بوده است.
آزمایش سدیمانتاسیون گلبول‌های قرمز Erythrocyte Sedimentation Rate (ESR)
نام های دیگر آزمایش: آزمایش اندازه گیری سرعت رسوب گلبول های قرمز، آزمایش میزان رسوب گلبول های قرمز
ESR – Sed Rate – Sedimentation Rate – Westergren Sedimentation Rate – Wintrobe Sedimentation Rate
هر اندازه فاصله رسوب سلول‌های خونی بیشتر باشد به این معناست که پاسخ التهابی سیستم ایمنی نیز گسترده بوده است.
به طور معمول گلبول های قرمز در یک لوله آزمایش به آهستگی به سمت پایین حرکت کرده و رسوب می کنند و پلاسمای شفاف در قسمت بالای لوله آزمایش باقی می ماند. افزایش سطح پروتئین های غیر طبیعی و دیگر انواع پروتئین از جمله پروتئین های واکنش دهنده ی فاز حاد در خون، باعث افزایش سرعت رسوب گلبول های قرمز و در نتیجه افزایش ESR می شوند.
آزمایش ESR یک آزمایش غیر اختصاصی
پزشکان آزمون ESRرا یک آزمایش غیر اختصاصی می دانند چراکه تنها وجود التهاب در بدن را تائید می کند ومعمولا از آزمایشات بالینی تخصصی و سوابق بیمار در کنار آزمایش ESR برای تشخیص بیماری کمک می گیرند.
التهاب معمولا در نتیجه شرایط بیولوژیک و بیماری هایی مانند عفونت، سرطان و بیماری های خود ایمنی ایجاد می شود.
همچنین پزشکان برای پیگیری پیشرفت بیماری و یا بررسی روند پاسخ به درمان در شرایط زیر از آزمایش ESR استفاده می کنند.
آرتریت روماتوئید: وضعیتی خود ایمنی که باعث ایجاد التهاب در مفاصل می شود
آرتریت تمپورال: نوعی التهاب رگ های خونی
واسکولیت سیستمیک: التهاب لایه های عروق خونی
گلبول های قرمز خون در افرادی که دارای شرایط التهابی هستند سرعت بیشتری پیدا می کند. این شرایط موجب افزایش التهاب در بدن می شود که منجر به افزایش مقادیر پروتئین های موجود در خون می شود. این افزایش باعث به هم چسبیدن گلبول های قرمز و افزایش سرعت ته نشینی آن می شود.
میزان طبیعی ESRدر مردان mm/hr 13-1 و در زنان mm/hr 20-1 است که این میزان بنابر سن افراد می تواند متغیر باشد.
ESR در آزمایش خون همان سدیمانتاسیون است.
هدف از انجام آزمایش ESR چیست؟
آزمایش سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR یا Sed rate) یک آزمایش نسبتاً ساده، ارزان و غیر اختصاصی است که سالهاست برای کمک به تشخیص التهاب مرتبط با بیماری‌هایی مانند عفونت‌ها، سرطانها و بیماری‌های خودایمنی استفاده می‌شود. همچنین ESR برای کمک به تشخیص برخی بیماری‌های خاص التهابی دیگر همچون آرتریت گیجگاهی، واسکولیت سیستمیک و پلی میالژیا روماتیکا استفاده می‌شود. نتیجه این آزمایش در تایید تشخیص بیماری‌های التهابی بسیار کمک کننده است. بعلاوه آزمایش سدیمانتاسیون ممکن است برای نظارت بر شدت پیشرفت بیماری و پاسخ به درمان بیماری‌های التهابی و برخی از بیماری‌های دیگر مانند لوپوس نیز استفاده شود.
آزمایش سرعت رسوب گلبول قرمز (ESR یا Sed rate) یک آزمایش نسبتاً ساده، ارزان و غیر اختصاصی است.
تفسیر آزمایش ESR
نتیجه آزمایش ESR به میلی متر ثبت می‌شود و مدت زمان رسوب گلبول‌های قرمز خون مدنظر است.
سطح نرمال این آزمایش برای بانوان ۲۹-۰ و برای مردان ۲۲-۰ است.
در نتیجه این تست برخی از بیماری‌ها و اختلالات همچون عفونت، تیروئید، حاملگی، سن، عفونت، کم خونی و … موثر خواهند بود.
کاهش و افزایش میزان سدیمان نشانه چیست؟
مقادیر کم سدیمان می تواند نشانه شرایط زیر باشد:
آنمی سیکل سل: بیماری متاثرکننده شکل ظاهری گلبول قرمز
لوسمی: سرطان سلول های خونی
تعداد بالای گلبول قرمز
نارسایی قلبی مادرزادی
میزان پایین پروتئین فیبرینوژن در خون
تعداد بسیار زیاد گلبول های سفید
خصوصیات خون تحت تاثیر شرایطی می تواند تغییر کند، در نتیجه سرعت رسوب سلول های خونی در یک نمونه خون تحت تاثیر قرار گرفته و تغییر می کند.
افزایش میزان سدیمان کمی بالاتر از حد معمول
افزایش میزان سدیمان کمی بالاتر از حد معمول می تواند به دلیل بیماری های زیر باشد:
آرتریت روماتوئید
آنمی: کاهش تعداد گلبول های قرمز
بیماری های تیروئید
بیماری های کلیوی
غیر طبیعی بودن گلبول های قرمز ماند میکروسیتوز
برخی انواع سرطان مانند لیمفوما
عفونت های ریه مانند سل،استخوانی،قلبی و عفونت سیستمیک
مقادیر بسیار بالای سدیمان
مقادیر بسیار بالای سدیمان که میزان سدیمان بالای mm/hr100 را شامل می شود می توان نشانه ای از وجود شرایط زیر باشد:
مالتیپل میلوما
ماکروگلوبولینمی والدنستروم سرطان گلبول های سفید
آرتریت روماتوئید
واسکولیت: یک واکنش به آلرژن است که باعث التهاب عروق خونی می شود.
معمولا پزشکان نتیجه آزمایش ESR را با سایر تست های تخصصی بیمار جهت تائید تشخیص خود مقایسه می کنند.
خصوصیات خون تحت تاثیر شرایطی می تواند تغییر کند، در نتیجه سرعت رسوب سلول های خونی در یک نمونه خون تحت تاثیر قرار گرفته و تغییر می کند. بنابراین اطلاعات نتیجه آزمایش ESRممکن است تحت تاثیر بیماری ها و شرایط دیگر قرار گیرد. این عوامل عبارتند است از:
بارداری
دیابت
بیماری های قلبی
کم خونی
پزشک به هنگام تفسیر نتایج آزمایش به این عوامل پوشاننده توجه کرده و تاثیر آنها بر نتیجه سدیمانتاسیون را در نظر می گیرد.
محدوده خطر آزمایش ESR چقدر است؟
سطح بحرانی ESR زمانی اتفاق می‌افتد که نتیجه آزمایش در محدوده نرمال نباشد. اگر نتیجه آزمایش بیش از حد نرمال باشد، یعنی فرد با عفونت یا التهاب بسیار شدید مواجه است. عفونت فاز مزمن، روماتیسم مفصلی، سرطانها، کم‌خونی، سرطان مولتیپل میلوما، ماکروگلبولنمی والدنشتروم و رماتیسم مفصلی از جمله دلایلی هستند که سبب بالا رفتن سطح این شاخص در بدن می‌شوند.
علائم بالا بودن فاکتور آزمایش ESR
اگر نتیجه آزمایش ESR بالا باشد، ممکن است علائم زیر بروز پیدا کنند:
بیمار دچار اسهال و استفراغ است اما دلیلی برای بروز آن نمی‌یابد.
بیمار از بدن درد و کوفتگی بدن شکایت می‌کند.
فرد ضعف عمومی دارد و در فعالیت‌های روزانه انرژی خود را سریعا از دست می‌دهد.
بیمار دچار تب و لرز شده، درصورتی که بروز عفونت در او آشکار نیست.
بروز سر دردهای شدید.
بیمار احساس گلو درد دارد.
بیمار در مدت زمانی بسیار کوتاه کاهش وزن بسیار شدیدی را تجربه کرده است.
بروز راش پوستی و التهابات آزار دهنده روی پوست.
به روزرسانی : ۱۴ آذر ۱۴۰۰
منابع :
۱.منبع شماره ۱
۲.منبع شماره ۲
