همچنین، کورتیزول برای واکنش هنگام خشونت و فرار نیز لازم است. این واکنش ها، پاسخ هایی طبیعی به تهدید هایی هستند که توسط فرد درک می شود. مقدار هورمون تولید شده به شدت توسط بدن کنترل و تنظیم می شود تا مقادیر تولید شده از حد تعادل، تجاوز نکنند.

کورتیزول برای واکنش هنگام خشونت و فرار نیز لازم است.

چه چیزی باعث می شود که غدد فوق کلیوی کورتیزول تولید کنند؟

غده هیپوفیز مقادیر تولید کورتیزول در غدد فوق کلیوی را تنظیم می کنند. هیپوفیز، غده ای به اندازه ی یک لوبیا در مغز است که به دلیل اثرات و کارکرد های وسیعش بر بدن، برخی اوقات به نام “غده ی حاکم”شناخته می شود.

هنگام بیداری از خواب، زمان ورزش، یا مواجهه با رویدادی استرس زا، غده ی هیپوفیز فعال می شود. این غده سیگنالی را به غدد فوق کلیوی ارسال می کند و این غدد شروع به تولید مقادیری دقیق و مناسب از کورتیزول می کنند.

مقادیر کورتیزول با هور مون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) تنظیم می شود. این هورمون که توسط غده هیپوفیز تولید می شود با هورمون آزاد کننده کورتیکوتروپین (CRH) تنظیم می شود. CRH به صورت چرخه ای توسط هیپوتالاموس ترشح می شود که باعث مقادیر حداکثر روزانه (۶ تا ۸ صبح) و حداقل روزانه (۱۱ شب) سطوح ACTH پلاسما و در نهایت کورتیزول می شود.

بیشتر مقادیر کورتیزول به صورت متصل به پروتئین های گلوبولین متصل شونده به کورتیزول (CBG-transcortin) و آلبومین درخون جریان دارد. معمولا، کمتر از ۵ درصد کورتیزول به صورت آزاد در خون جریان دارد. کورتیزول “آزاد” از لحاظ فیزیولوژیکی، شکلی فعال داشته و توسط گلومرول های کلیوی قابل فیلتر است.
​

کورتیزول بهترین هورمون برای مبارزه با مشکلات بدن است.

آمادگی های لازم جهت انجام آزمایش کورتیزول

هورمون کورتیزول به عنوان سیستم زنگ خطر طبیعی بدن شناخته شده است. این هورمون،هورمون اصلی استرس بدن است. همچنین این هورمون با بخش های خاصی از مغز کار می کند و انگیزه و استرس را ایجاد می کند.

غده فوق کلیوی هورمون کورتیزول را ایجاد می کند. Cortisol بهترین هورمون برای مبارزه با مشکلات بدن است. اما گاهی اوقات این هورمون علاوه بر اینکه مشکلات را حل نمی کند، بلکه آن ها را تشدید می کند.

غده های هیپوتالیموس و هیپوفیز در مغز هستند. اگر سطح Cortisol در خون مناسب باشد، این دو غده هم به خوبی عمل می کنند.

چون بیشترین مقدار این هورمون مربوط به ساعت ۸ صبح می باشد و کمترین مقدار این هورمون مربوط به ساعت ۴ عصر می باشد بنابراین جهت استاندارد سازی نتایج باید نمونه گیری در همین ساعت ها به عمل آید، مگر آنکه پزشک معالج دستور دیگری داده باشد.
​

غده فوق کلیوی هورمون کورتیزول را ایجاد می کند.

علائم تولید بیش از حد کورتیزول عبارت است از: ​

افزایش وزن، به ویژه در اطراف شکم و صورت.​
پوست نازک و شکننده که به کندی بهبود می یابد.​
آکنه​
رشد موهای صورت و دوره های قاعدگی نامنظم در زنان.​

در شرایطی مانند بیماری آدیسون، بالعکس مقادیر کمتر از حد لازم هورمون کورتیزول تولید می شود.

شرایط تولید مقادیر کم هورمون کورتیزول (هیپوکورتیزولیسم) عبارتند از:
​بیماری آدیسون- نارسائی اولیه آدرنال​
نارسائی آدرنال ثانویه​
نارسایی هیپوفیز​
نارسایی هیپوتالاموس​
نقص های هیپرپلازی مادرزادی آدرنال در تولید آنزیم های مربوط به سنتز کورتیزول​

علائم تولید کمتر از حد کورتیزول عبارت اند از:

​خستگی مداوم​
تهوع و استفراغ​
کاهش وزن​
ضعف عضلانی​
درد در شکم

اگر هر کدام از این علائم را در خود مشاهده می کنید، ممکن است پزشکتان به شما یک تست خون پیشنهاد کند تا مقادیر کورتیزول خون شما ا اندازه گیری کند.​

آزمایش های مرتبط​

آزمایش کورتیزول ادرار، هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH) و آزمایش سرکوب دگزامتازون.
​

شرایط نمونه گیری​

از بیمار پس از خواب راحت شبانه و هنگام صبح خون گرفته شود و هرگونه علایم تنش جسمی (مانند عفونت یا بیماری حاد) یا روحی در بیمار باید به اطلاع پزشک برسد. ​

نمونه مورد نیاز ؟​

نمونه خون گرفته شده از ورید بازو یا یک نمونه ادرار تصادفی یا نمونه ادرار ۲۴ ساعته. گاهی ممکن است از یک نمونه بزاق استفاده شود. ​

خون از ورید بازو گرفته می‌شود،گاهی اوقات ممکن است ادرار یا بزاق آزمایش شود.

چگونه نمونه برای آزمایش جمع‌آوری می‌شود؟

معمولاً، خون از ورید بازو گرفته می‌شود، اما گاهی اوقات ممکن است ادرار یا بزاق آزمایش شود. آزمایش ممکن است در حدود ساعت ۸ صبح، زمانی که کورتیزول باید در اوج باشد و دوباره در حدود ساعت ۴ بعدازظهر، زمانی که سطح باید به ‌طور قابل ‌توجهی کاهش یابد، انجام شود.

گاهی اوقات در حال استراحت، زمانی که میزان کورتیزول در پایین‌ترین سطح است (درست قبل از خواب) آزمایش اندازه‌گیری کورتیزول انجام می‌شود. این کار اغلب با سنجش کورتیزول در بزاق به‌جای خون انجام می‌شود تا به دست آوردن نمونه آسان‌تر شود. بزاق برای آزمایش کورتیزول معمولاً با قرار دادن سواب در دهان و چند دقیقه انتظار درحالی‌که سواب از بزاق اشباع می‌شود، جمع‌آوری می‌شود. تهیه بیش از یک نمونه به پزشک اجازه می‌دهد تا الگوی روزانه ترشح این هورمون (تغییرات روزانه) را ارزیابی کند.

پیشنهاد سردبیر :  بررسی جواب ازمایش شناسایی عفونت های انگلی

گاهی از نمونه‌ی ادرار برای تست کورتیزول استفاده می‌شود، برای این منظور معمولا از نمونه ادرار ۲۴ ساعته استفاده می‌شود اما گاهی اوقات ممکن است آزمایش روی یک نمونه ادرار صبحگاهی انجام شود.
​

گاهی از نمونه‌ی ادرار برای تست این هورمون استفاده می‌شود، برای این منظور معمولا از نمونه ادرار ۲۴ ساعته استفاده می‌شود.

تفسیر آزمایش کورتیزول​

کورتیزول یک گلوکوکلورتیکوئید قوی است که توسط قشر غده فوق کلیه تولید می شود و بر متابولیسم کربوهیدارت ها، پروتئین ها و چربی ها اثر می گذارد. کورتیزول اثر عمیقی بر سطح گلوکز دارد و به نظر می رسد با تحریک گلوکونئوژنز، گلوکز را افزایش دهد. اثر انسولین را نیز مهار کرده و مانع انتقال گلوکز به داخل سلول ها می شود. بهترین روش ارزیابی فعالیت غده فوق کلیه اندازه گیری مستقیم سطح این هورمون در پلاسما می باشد. سطح این هورمون در حدود ۶-۸ AM در بالاترین مقدار خود می باشد و به تدریج در طول روز افت کرده و در حدود نیمه شب به کمترین مقدار خود می رسد. این آزمایش برای بیماران مشکوک به داشتن پرکاری یا کم کاری غدد فوق کلیه انجام می گردد. ​

دلایل افزایش​

چاقی، سندرم کوشینگ، هایپرتیروئیدی، تومورهای اکتوپیک مولد ACTH و استرس.
​

دلایل کاهش​

هایپوتیروئیدی، هایپرپلازی آدرنال، کاهش فعالیت هیپوفیز و بیماری آدیسون.

کورتیزول یک گلوکوکلورتیکوئید قوی است که توسط قشر غده فوق کلیه تولید می شود.

داروها و عوامل مداخله گر​

داروهایی مانند کورتیزون، آمفتامین ها، استروژن، قرص های ضدبارداری و اسپیرونولاکتون سطح کورتیزول خون را افزایش می دهند و در مقابل داروهای استروئیدی اگزوژن، دانازول، متی راپون، لوودوپا، آندوژن ها، بتامتازون، آمینوگلوتتیمید و فنی توئین کاهنده ی سطح این هورمون هستند. همچنین باید توجه داشت که بارداری، تنش های روحی و جسمی سبب افزایش سطح آن می شوند. ​

مقادیر طبیعی:

بزرگسالان:

۸ صبح: ۱۳۸ – ۶۳۵ nmol/L یا ۵ – ۲۳ µg/dl

۴ بعد از ظهر: ۸۳ – ۳۵۹ nmol/L یا ۳ – ۱۳ µg/dl

۱۶ – ۱ سالگی :

۸ صبح: ۳ – ۲۱ µg/dl

۴ بعد از ظهر: ۳ – ۱۰ µg/dl

نوزادان: ۱ – ۲۴ µg/dl

به روز رسانی :۱۲ آبان ۱۴۰۰

منابع :
۱.منبع شماره ۱
۲.منبع شماره ۲
۳.منبع شماره ۳
۴.منبع شماره ۴
۵.منبع شماره ۵
۶.منبع شماره ۶
۷.منبع شماره ۷