از بیماری سل چه میدانید؟ علائم و درمان سل
سل (Tuberculosis) چیست؟
سل از دسته بیماری های عفونی است که در اثر مایکوباکتریوم های سلی ایجاد می گردد. این بیماری می تواند تمامی اعضای بدن انسان را درگیر کند و آنها را به این بیماری مبتلا نماید. شایع ترین شکل این بیماری، سل ریوی می باشد.
میکروب عامل این ایجاد کننده این بیماری از طریق راه های تنفسی منتقل می شود. این میکروب با وارد شدن به ریه ها، ضایعه اولیه را ایجاد می کنند. این بیماری از طریق جریان خون و عروق لنفاوی می تواند مستقیما به دیگر قسمت های بدن راه یابد و اعضای دیگر را درگیر کند.
دو نوع عفونت بیماری سل وجود دارد: پنهان و فعال
- سل پنهان: در این حالت باکتری در بدن بهشکل غیرفعال باقی میماند. این نوع سل هیچ نشانهای ندارد و مسری هم نیست، اما ممکن است به نوع فعال تبدیل شود.
- سل فعال: در این حالت باکتری فعال است و نشانههای سل در بیمار مشاهده میشود. این نوع سل به دیگران سرایت میکند.
بهنظر میرسد حدود یکسوم از جمعیت جهان مبتلا به سل پنهان باشند. ۱۰ درصد از موارد سل پنهان به نوع فعال آن تبدیل میشوند. اما خطر ابتلا به آن در افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند (مانند بیماران مبتلا به ایدز یا افراد دارای سوتغذیه یا افراد سیگاری) بیشتر است.
بیماری سل حدومرز خاصی نمیشناسد و هر کس در هر ردهی سنی و در هر نقطهای از جهان که باشد ممکن است به این بیماری مبتلا شود. بااینحال، جوانان و مردمی که در کشورهای درحال توسعه زندگی میکنند، بیشتر از سایرین درمعرض خطر ابتلا به سل هستند. در سال ۲۰۱۲، ۸۰% از موارد ابتلا به سل فقط از ۲۲ کشور در جهان گزارش شده است.
راههای ابتلا
اصلیترین راه ابتلا استنشاق ترشحات یا غبار آلوده به باسیل سل میباشد که معمولاً ناشی از تماس با بیمار سلی درمان نشده میباشد. بیماری سل به وسیله قطرههای ریز موجود در هوا از فردی به فرد دیگر منتقل میشود و اغلب افرادی را که در ارتباط نزدیک با فرد بیمار باشند را درگیر میکند. یک سرفه میتواند حدود ۳٫۰۰۰ ریزقطره عفونی تولید کند.این ریزقطرهها به سرعت خشک میشوند و در هوا معلق میمانند و در صورت استنشاق وارد ریه افراد میشوند. بنابراین افراد مبتلا
هنگام عطسه و سرفه باید همیشه برای پوشاندن دهان و بینی خود از دستمال استفاده نمایند و پس از آن، دستهای خود را با دقت بشویند.البته این به آن معنا نیست که فرد مبتلا به سل باید قرنطینه شود. در تماس کوتاه و گذرا امکان انتقال بسیار کم است. بسیاری از مردم میکروب سل در بدنشان وجود دارد اما مبتلا به بیماری سل فعال نیستند. سل از طریق غذا، آب، تماس جنسی، تزریق خون یا نیش حشرات منتقل نمیشود..
عوامل خطر بیماری سل
گرچه سل به راحتی شیوع نمییابد، اما معمولاً بین افرادی که با هم از نزدیک در تماس هستند (با هم کار میکنند یا با هم زندگی میکنند) شیوع مییابد.
عوامل خطر زیادی برای ابتلا به سل وجود دارند. گروههای خاصی از افراد مانند افرادی که در بیمارستانها و سایر مناطقی که افراد آلوده به سل در آنجا زندگی میکنند (زندانها، خانههای سالمندان، خانههای گروهی برای بیماران اچ آی وی، پناهگاههای بیخانمانها) در معرض خطر زیادی هستند. سایر افراد در معرض خطر شامل موارد زیر هستند:
- بازدیدکنندگان و مهاجران از مناطقی که معروف به شیوع سل هستند.
- کودکان و سالخوردگان با سیستم ایمنی ضعیف (به ویژه آنهایی که تست پوستی سل مثبتی دارند)
- بیماران مبتلا به عفونت HIV
- سوء مصرف کنندگان مواد مخدر
- بیماران سرطانی سر و گردن
- بیماران پیوندی
- دیابتیها
- بیماران کلیوی
- افرادی که تحت درمان سرکوب سیستم ایمنی هستند.
- سیلیکوز
علائم بیماری سل
در صورتی که افراد به نوع پنهان این بیماری مبتلا شده باشند، هیچ علامتی را در بدن خود مشاهده نمی کنند. اما اگر فردی مبتلا به بیماری سل فعال باشد، ممکن است چنین علائمی را در بدن خود مشاهده نماید:
- سرفه همراه با مخاط و خون
- کاهش وزن
- خستگی
- از بین رفتن اشتها
- تعریق شبانه
- تب و لرز
در صورتی که این بیماری در بدن پیشرفت کند و درمان نشود می تواند باعث بروز علائم زیر در دیگر نقاط بدن انسان شود:
درد استخوان: از آنجا که این بیماری، استخوان های بدن را درگیر می کند می تواند منجر به ایجاد درد در ناحیه ستون فقرات شود. بیماری سل با تخریب مفاصل انسان باعث بروز درد در ناحیه مفاصل و استخوان ها می شود.
درد کبد و کلیه: از آنجا که بیماری سل در عملکرد سم زدایی کبد و کلیه ها اختلال ایجاد می کند، می تواند باعث شود که در ادرار فرد مبتلا، خون دیده شود. همچنین این بیماری می تواند باعث ایجاد درد در کبد و کلیه های فرد گردد.
بیماری قلبی: سل می تواند روی قلب انسان اثر بگذارد. در صورتی که این بیماری قلب را درگیر کند، قلب توانایی خود را برای پمپاژ خون از دست می دهد. این بیماری میتواند انسان را به بیماری مرگباری به نام تامپوناد قلبی مبتلا نماید. بیماری تامپوناد قلبی باعث می شود مایع در قلب جمع گردد و خون به همه قسمت های قلب نرسد.
تشخیص بیماری سل
برای تشخیص این بیماری، پزشک با استفاده از استریوسکوپ صدای ریهی فرد را گوش می دهد. پزشک برای اینکه مطمئن شود گره های لنفاوی متورم شده اند یا خیر، گره های لنفاوی فرد بیمار را معاینه می کند. متداول ترین راه تشخیص این بیماری، آزمایش پوستی می باشد. در این آزمایش مقداری از عصاره باکتری سل به بازوی فرد تزریق می گردد.
پس از دو سه روز پزشک، ناحیه تزریق را بررسی می نماید. در صورتی که در ناحیه تزریق برآمدگی سفت و قرمز رنگ ایجاد شده باشد، ممکن است فرد به این بیماری مبتلا باشد. باید توجه داشته باشید که آزمایش پوستی کاملاً دقیق نیست و می تواند جواب مثبت یا منفی را به پزشک اشتباه نشان دهد.
آزمایش خون
رادیوگرافی از قفسه سینه از دیگر آزمایش های جایگزین آزمایش پوستی می باشند.
تشخیص بیماری سل مقاوم یا MDR از نوع معمولی این بیماری سختتر است. لازم به ذکر است که تشخیص این بیماری در کودکان نیز سخت تر و دشوارتر از بزرگسالان است.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری سل هستند؟
همانطور که اشاره شد افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به سل فعال قرار میگیرند. مصرف تنباکو می تواند خطر ابتلا به این بیماری را در افراد افزایش دهد. تقریبا ۸ درصد از موارد ابتلاء به سل، به دلیل مصرف دخانیات می باشد.
افراد زیر نیز ممکن است به بیماری سل مبتلا گردند:
- دیابت
- بیماری شدید کلیه
- سرطان های سر و گردن
- درمان های سرطان مانند شیمی درمانی
- وزن بدن کم و تغذیه نامناسب
- افرادی که داروهایی برای پیوند اعضا مصرف می کنند.
- افرادی که از داروهای خاصی برای درمان آرتریت روماتوئید ، بیماری کرون و پسوریازیس استفاده می کنند.
- نوزادان و کودکان خردسال
درمان سل؛ آیا بیماری سل درمان دارد؟
در بسیاری از موارد ابتلا به سل، میتوان این بیماری را با داروی مناسب و روش صحیح استفاده از آن درمان کرد. تشخیص دقیق نوع آنتی بیوتیک و طول درمان با آن به موارد زیر بستگی دارد:
- سن بیمار؛
- سلامت عمومی؛
- مقاومت احتمالی فرد نسبت به دارو؛
- نوع سل (فعال یا پنهان)؛ و
- محل عفونت (ریهها، مغز، کلیه).
افراد مبتلا به سل پنهان ممکن است فقط به یک نوع آنتیبیوتیک سل نیاز داشته باشند؛ درحالیکه افراد مبتلا به نوع فعال آن (بهویژه نوع مقاوم سل) معمولا به چند نوع دارو نیاز خواهند داشت.
بیماران مبتلا به سل معمولا مدتی طولانی باید از آنتیبیوتیکها استفاده کنند. طول درمان استاندارد برای یک دوره مصرف آنتیبیوتیک حدود ۶ تا ۹ ماه است.
داروهایی که برای درمان سل بهکار میروند ممکن است به کبد آسیب برسانند. با اینکه عوارض جانبی این داروها نادر است، اما درصورتیکه رخ بدهند، نباید آنها را نادیده گرفت. عوارض جانبی احتمالی داروهای سل که حتما باید آنها را به پزشکتان اطلاع دهید، شامل موارد زیر هستند:
- تیرگی ادرار
- تب
- زردی (یرقان)
- بی اشتهایی
- حالت تهوع و استفراغ
پزشکان معمولا برای اطمینان از درمان سل، روش درمان با نظارت مستقیم (DOT) را توصیه میکنند. در این روش، مراقبان بهداشتی بهطور مرتب بر بیمار نظارت میکنند تا دورهی درمان کامل شود.
پیشگیری از بیماری سل
بهترین راه پیشگیری از سل جلوگیری از انتشار آن است. فقط چند روش برای جلوگیری از انتشار سل فعال وجود دارد. برای پیشگیری از ابتلا به سل یا بهحداقلرساندن خطر ابتلا به این بیماری بهتر است:
- افراد مبتلا در محل کار یا مدرسه حضور پیدا نکنند؛
- اشخاص سالم از خوابیدن در اتاق مشترک با فرد بیمار خودداری کنند؛
- افراد با استفاده از ماسک دهان را کامل بپوشانند است؛
- برای جلوگیری از گسترش باکتری از سیستم تهویهی مناسب استفاده کنند.
تاریخ به روزرسانی : ۹ آبان ۱۴۰۰
منابع :
۱.منبع شماره ۱
۲.منبع شماره ۲
۳.منبع شماره ۳
۴.منبع شماره ۴
۵.منبع شماره ۵
۶.منبع شماره ۶
۷.منبع شماره ۷