چرا لازم است آزمایش پرولاکتین انجام گیرد؟
آزمایش پرولاکتین
آزمایش پرولاکتین، سطح هورمونی به همین نام را در خون اندازه‌گیری می‌کند. هورمون پرولاکتین در زنان و مردان تولید می‌شود. اما پرولاکتین خون در زنان باردار بیشتر است. این هورمون مسئول ترشح شیر است، به همین دلیل به آن هورمون شیر نیز گفته می‌شود. بزرگ شدن سینه‌ها نیز به دلیل وجود این هورمون است. غده هیپوفیز این هورمون را در بدن ترشح می‌کند.
هورمون پرولاکتین بر ترشح سایر هورمون‌های جنسی مثل استروژن و پروژسترون نیز موثر است. این هورمون همچنین در متابولیسم، عملکرد سیستم ایمنی و پانکراس نقش دارد.
پرولاکتین در آزمایش خون چیست؟
همانطور که گفته شد، پرولاکتین هورمونی است توسط غده هیپوفیز در مغز توشح شده و سطح آن توسط هورمون‌هایی مانند دوپامین کنترل می‌شود. سطح این هومرون در دوران بارداری افزایش یافته و منجر به ترشح شیر از پستان‌ها خواهد شد. پرولاکتین نرمال در بدن زنان باعث می‌شود تا چرخه قاعدگی منظمی داشته باشند. در مردان نیز سطح این هورمون بر میزان تولید اسپرم تاثیرگذار است.
هورمون پرولاکتین از ۱۹۸ اسید آمینه تشکیل شده است و به سه شکل متفاوت ترشح می‌شود:
۱.فرم مونومریک: به آن فرم آزاد یا فعال پرولاکتین می‌گویند.
۲.فرم دایمریک: فرم غیرفعال و بزرگ این هورمون است.
۳.فرم نوترال: که فرم خیلی بزرگ و غیرفعال آن است.
آزمایش پرولاکتین، سطح هورمونی به همین نام را در خون اندازه‌گیری می‌کند.
این تست به چه نام‌های دیگری شناخته می‌شود؟
پرولاکتین، PRL، Prolactin
هدف از انجام تست چیست؟
هدف از انجام این آزمایش، عبارتست از ارزیابی مواردی همچون:
در زنان
خروج غیر طبیعی شیر از پستان (گالاکتوره)
ترشحات غیر طبیعی نوک پستان
عدم قاعدگی
ناباروری
وجود تومورهای تولید کننده پرولاکتین
در مردان
کاهش میل جنسی
اختلال نعوظ
وجود تومورهای تولید کننده پرولاکتین
نقش اصلی هورمون پرولاکتین تحریک تولید شیر مادر است. مقدار پرولاکتین در دوران بارداری و همچنین پس از زایمان افزایش می یابد، اما مقدار آن در زنان غیر باردار و در مردان کم است.
پرولاکتین توسط غده هیپوفیز تولید می شود. دوپامین و استروژن، تولید و ترشح پرولاکتین از هیپوفیز را کنترل می کنند. در دوران بارداری، هورمون های پرولاکتین، استروژن و پروژسترون باعث تحریک رشد پستان و تولید شیر می شوند. پس از زایمان، اگر مادر شیر ندهد، مقدار پرولاکتین او به میزان قبل از بارداری برمی گردد.
نقش اصلی هورمون پرولاکتین تحریک تولید شیر مادر است.
شرایط آزمایش پرولاکتین چیست؟
از جمله نکات مهم قبل از آزمایش پرولاکتین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
در صورتی که قبل از آزمایش بیمار دارو مصرف کند باید در برگه آزمایش نوع دارو مصرفی ذکر شود. قبل از انجام آزمایش بیمار باید از استرس، ورزش، هیجان، استفاده از لباس تنگ در ناحیه سینه، تحریک پستان و استفاده از سوتین خودداری کند.
داروهای استروژن، فنوتیازین‌ها، آنتی‌هیستامین‌ها، رزرپین، اپیات‌ها، مهارکننده‌های منوآمین‌اکسیداز، وراپامیل، آنتاگونیست‌های هیستامین و قرص‌های ضدبارداری سبب افزایش سطح پرولاکتین و داروهای لوودوپا، دوپامین، کلونیدین و مشتقات آلکالوئیدی ارگوت باعث کاهش سطح پرولاکتین می‌شود.
آزمایش پرولاکتین ناشتا انجام می‌شود.
علل تجویز آزمایش پرولاکتین توسط پزشک
آزمایش پرولاکتین ساده است و مقدار هورمون در خون را اندازه گیری می کند و می تواند بررسی کند که آیا سطوح خیلی پایین یا خیلی بالا هستند یا خیر.
ممکن است پزشک شما در هنگام گزارش علائم زیر، یک آزمایش پرولاکتین را تجویز کند:
آزمایش پرولاکتین برای زنان:
دوره های پریود نامنظم بودن یا نبودنش
ناباروری
شیر داشتن بدون بارداری یا بچه داشتن
حساسیت به سینه
عوارض یائسگی مانند گر گرفتگی های داغ کردن و خشکی واژینال
آزمایش پرولاکتین برای مردان:
ناتوانی جنسی
سختی در نعوظ
حساسیت و یا بزرگ شدن سینه
تولید شیر ( بسیار نادر )
آزمایش پرولاکتین
برای هر دو:
سردردهای غیرقابل توضیح
مشکلات بینایی
خواندن جواب آزمایش پرولاکتین چگونه است؟
مقدار نرمال آزمایش پرولاکتین خون در زنان بالای ۱۹ سال بین ۴ تا ۳۰ نانوگرم بر دسی‌لیتر، در زنان حامله بین ۲۰ تا ۴۰۰ نانوگرم بر دسی‌لیتر و در مردان کمتر از ۱۷ نانوگرم بر دسی‌لیتر است. اگر مقدار هورمون پرولاکتین از ۲۰۰ تا ۳۰۰ نانوگرم بر دسی‌لیتر بیشتر شود، غیرطبیعی است. در این حالت فرد دچار هایپرپرولاکتینمی است البته این تعریف برای مردان و زنان غیر باردار صادق است زیرا در زنان باردار هورمون پرولاکتین به طور طبیعی بالا است.
ورزش، استرس، تحریک پستان، بارداری و تحریک شیردهی می‌تواند به طور ناگهانی باعث افزایش هورمون پرولاکتین شود. در زمان خواب نیز سطح هورمون پرولاکتین بسیار افزایش پیدا می‌کند و به سطح پرولاکتین موجود در خون مادر باردار می‌رسد.
علت بالا بودن جواب آزمایش پرولاکتین
اگر میزان هورمون اندازه گیری شده در آزمایش پرولاکتین بیش از حد نرمال باشد، به این وضعیت، هایپرپرولاکتینمی گفته می شود. هایپرپرولاکتینمی به وضعیتی گفته می‌شود که در آن میزان هورمون پرولاکتین در خون فرد بیشتر از حد طبیعی است. مهمترین عملکرد پرولاکتین در بدن زنان، فعال کردن روند تولید شیر بعد از زایمان است. بنابراین این موضوعی کاملا طبیعی است که در دوران بارداری میزان پرولاکتین خون مادر بالا باشد. پرولاکتین همچنین بر میزان تولید هورمون‌های جنسی (استروژن و تستوسترون) در بدن فرد (هم مردان و هم زنان) تاثیرگذار است. هورمون پرولاکتین توسط غده‌ی هیپوفیز تولید می‌شود. غده‌ی هیپوفیز یک غده‌ی کوچک به اندازه‌ی نخود است که در زیر مغز قرار دارد. با ما باشید در ادامه مقاله آزمایش پرولاکتین چیست و چگونه انجام می شود.
علت‌ها و دلایل بالا بودن پرولاکتین چیست؟
یکی از علل شایع هورمون بالا در آزمایش پرولاکتین، وجود یک تومور یا توده‌ی اضافی در غده‌ی هیپوفیز است که به نام پرولاکتینوما شناخته می‌شود. این تومور یا توده‌ی اضافی میزان زیادی پرولاکتین تولید می‌کند. این تومورها ممکن است کوچک یا بزرگ باشند ولی معمولا خوش‌خیم هستند، به این معنا که این بافت‌های اضافی، سرطانی نیستند. درصورتی‌که این تومورها بسیار بزرگ باشند می‌توانند موجب بروز علائم دیگری مانند سردرد، اختلالات بینایی و یا هر دوی آن‌ها شوند. مشکل پرولاکتین بالا در بین زنان بیشتر شایع است و در کودکان نیز به ندرت ایجاد می‌شود. برخی از داروها نیز می‌توانند باعث افزایش سطح پرولاکتین خون شوند. این داروها شامل مواردی می‌شوند که برای درمان بیماری‌های زیر تجویز می‌شوند:
فشار خون بالا (مانند مسدودکننده‌های کانال کلسیم و متیلدوپا)
افسردگی (داروهای تریسایکل و SSR)
زخم (آنتگونیست‌های H2)
سوزش سر دل و بیماری رفلاکس معده (متوکلوپیرامید)
درد (داروهای مشتق شده از اوپیوم)
مشکلات روانی بسیار جدی (داروهای ضد روانپریشی مانند‌هالوپیدرول)
علائم یائسگی (استروژن)
سایر علل بالا بودن پرولاکتین عبارتند از:
کم کاری تیروئید – به این معنا که غده‌ی تیروئید به اندازه‌ی کافی هورمون تیروئید تولید نمی‌کند.
آسیب‌های دیواره‌ی قفسه سینه و یا هر بیماری که به قفسه سینه آسیب می‌زند، مانند زونا.
دیگر انواع تومورها و بیماری‌هایی که به غده هیپوفیز آسیب می‌زنند و یا انجام پرتودرمانی برای از بین بردن تومور‌هایی که در نزدیکی هیپوفیز هستند.
بیماری‌های مزمن کلیه و کبد.
در برخی موارد نمی‌توان هیچ علتی برای بالا بودن میزان پرولاکتین پیدا کرد.
ورزش، استرس، تحریک پستان، بارداری و تحریک شیردهی می‌تواند به طور ناگهانی باعث افزایش هورمون پرولاکتین شود.
علائم و نشانه‌های پرولاکتین بالا چیست؟
آزمایش پرولاکتین خانم ها
زنانی که علائم پرولاکتینوما دارند باید آزمایش پرولاکتین را انجام بدهند. پرولاکتینوما، توموری غیرسرطانی در غده‌ی هیپوفیز است که سطح بالایی از پرولاکتین تولید می‌کند. علائم آن در زنان به این شرح است:
سردردهای بی‌دلیل؛
نقص در بینایی؛
شیرریزش در دورانی غیر از شیردهی یا زایمان؛
درد و ناراحتی در طول برقراری رابطه‌ی جنسی؛
رشد غیرعادی موهای بدن و صورت؛
آکنه غیرعادی.
آزمایش پرولاکتین مردان
مردان نیز درصورت تجربه‌ی علائم پرولاکتینوما باید آزمایش پرولاکتین را انجام بدهند. نشانه‌ها در مردان به صورت زیر است:
سردردهای بی‌دلیل؛
نقص در بینایی؛
کاهش میل جنسی یا مشکلات باروری؛
اختلال نعوظ (ناتوانی جنسی)؛
فقدان غیرعادی مو در بدن و صورت.
این آزمایش برای این موارد هم استفاده می‌شود:
کشف اختلالات بیضه‌ها یا نعوظ؛
بررسی مشکلات غده‌ی هیپوفیز و هیپوتالاموس.
برای تشخیص افزایش تولید پرولاکتین، از آزمایش پرولاکتین استفاده می‌شود. درصورتی که میزان پرولاکتین خون شخص بالا باشد، معمولا آزمایشات بیشتری انجام می‌شود تا میزان هورمون تیروئید نیز در خون شخص تعیین شود. درصورتی‌که میزان هورمون تیروئید در خون پایین باشد، کم‌کاری تیروئید به عنوان علت افزایش پرولاکتین شناخته می‌شود. پزشک شما همچنین در مورد سایر بیماری‌ها و مشکلاتی که دارید و داروهایی که مصرف می‌کنید و احتمال باردار بودن شما سوالاتی می‌پرسد. در صورتی که تصور شود شخص به مشکل پرولاکتینوما (تومورهای غده هیپوفیز) دچار شده است، از مغز او توسط دستگاه MRI عکسبرداری می‌شود تا وضعیت تومورهای غده هیپوفیز و اندازه آن‌ها بررسی شود.
به روز رسانی : ۱۷ آذر ۱۴۰۰
منابع :
۱.منبع شماره ۱
