• مقالات علمی آموزشی, وبلاگ ها
• ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۱

کالپروتکتین

کالپروتکتین، پروتئینی است که توسط نوعی گلبول سفید خون به نام نوتروفیل آزاد می‌شود. هنگامی که التهاب در دستگاه گوارش (GI) وجود دارد، نوتروفیل‌ها به منطقه منتقل می‌شوند و کالپروکتین را آزاد می‌کنند و در نتیجه سطح مدفوع افزایش می‌یابد. این آزمایش میزان کالپروکتین موجود در مدفوع را به عنوان راهی برای تشخیص التهاب در روده‌ها اندازه گیری می‌کند.

التهاب روده

التهاب روده با بیماری التهابی روده (IBD) و برخی عفونت‌های باکتریایی دستگاه گوارش همراه است، اما با بسیاری از اختلالات دیگر که بر عملکرد روده تأثیر می‌گذارد و علائم مشابهی ایجاد می‌کند، مرتبط نیست. از آزمایش کالپروتکتین می‌توان برای تمایز بین شرایط التهابی و غیر التهابی استفاده کرد.

IBD گروهی از اختلالات مزمن است که با بافت‌های ملتهب و آسیب دیده در پوشش دستگاه گوارش مشخص می‌شود. علت IBD مشخص نیست، اما تصور می‌شود که این بیماری‌ها ناشی از یک فرآیند خود ایمنی است که به دلیل سابقه ژنتیکی، یک بیماری ویروسی و یا یک عامل محیطی ایجاد شده است. شایع‌ترین بیماری‌های التهابی روده عبارتند از بیماری کرون (CD) و کولیت اولسروز (UC).

افراد مبتلا به IBD به طور معمول دچار بیماری‌های فعال هستند که با دوره بهبودی متناوب است. در طول بیماری، فرد ممکن است دچار حملات مکرر اسهال شدید یا خونی، درد شکم، کاهش وزن و تب شود. بعد از مدتی علائم اغلب فروکش می‌کنند. بسیاری از افراد ممکن است برای بهبودی دوره‌های طولانی‌تری را پشت سر بگذارند. آزمایش کالپروتکتین می‌تواند در نظارت بر فعالیت بیماری مفید باشد. این آزمایش برای IBD اختصاصی یا تشخیصی نیست، اما ممکن است برای تشخیص و ارزیابی میزان التهاب انجام شود.​

آزمایش کالپروکتین، میزان کالپروکتین موجود در مدفوع را به عنوان راهی برای تشخیص التهاب در روده‌ها اندازه گیری می‌کند.

آزمایش کالپروتکتین مدفوع چگونه انجام می شود؟

برای انجام این آزمایش یک نمونه مدفوع تازه لازم است که در یک ظرف تمیز قرار و در اسرع وقت به آزمایشگاه ارسال شود. اطمینان حاصل کنید که نمونه مدفوع به هیچ وجه آلوده نیست. در ظرفی که برای انجام این آزمایش نمونه مدفوع خود را جمع آوری می نمایید باید عاری از هر گونه آب یا ادرار باشد و برای چنین روشی آمادگی خاصی لازم نیست.

چرا اندازه گیری سطح کالپروتکتین در مدفوع مهم است؟

با اندازه گیری سطح کالپروتکتین در مدفوع ، تشخیص وجود التهاب در روده ها آسان خواهد بود. هرگونه التهاب در روده می تواند با باکتری ها و بیماری التهابی روده همراه باشد. این روش از نظر ماهیت تشخیصی نیست اما می تواند برای تمایز بین اختلالات التهابی و غیر التهابی روده مورد استفاده قرار گیرد. مهم تر از همه ، آزمایش کالپروتکتین مدفوع در تشخیص شدت بیماری التهابی روده نیز کمک می کند.

آزمایش کالپروتکتین مدفوع ممکن است در صورت مشکوک بودن به IBD که در آندوسکوپی نشان داده شده است، توسط پزشک متخصص دستگاه گوترش درخواست داده شود. تشخیص IBD معمولاً با انجام آندوسکوپی (کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی) برای معاینه روده ها و با به دست آوردن یک نمونه بافت کوچک (بیوپسی) برای ارزیابی التهاب و تغییر در ساختارهای بافت تأیید می شود.

این آزمایش ها تهاجمی هستند و در صورت عدم وجود التهاب ، بهتر است انجام نشوند. اگر شخص مبتلا به IBD علائمی داشته باشد که نشان دهنده شعله ور شدن این بیماری است، هم برای تشخیص فعالیت بیماری و هم برای ارزیابی شدت آن، می تواند تست کالپروتکتین درخواست داده شود. به عنوان مثال ، اگر فردی دارای کالپروتکتین نسبتاً بالا باشد ، آزمایش ممکن است چندین هفته بعد تکرار شود تا ببیند آیا در حد متوسط بالا رفته است ، افزایش یافته است یا به حالت عادی برگشته است.
​

برای انجام این آزمایش یک نمونه مدفوع تازه لازم است که در یک ظرف تمیز قرار داده و در اسرع وقت به آزمایشگاه ارسال شود

چه زمانی آزمایش calprotectin کالپروتکتین تجویز می‌شود؟

هنگامی که فرد دارای علائمی است که التهاب دستگاه گوارش را نشان می‌دهد و هنگامی که پزشک می‌خواهد بین IBD و بیماری روده غیرالتهابی تمایز قائل شود، آزمایش کالپروتکین ممکن است انجام شود. علائم و نشانه‌های IBD در افراد مختلف و در طول زمان متفاوت است. آنها ممکن است شامل یک یا چند مورد از موارد زیر باشند:

– اسهال خونی یا آبکی
– گرفتگی یا درد شکم
– تب
– کاهش وزن
– خونریزی از رکتوم
– ضعف

آزمایش کالپروتکتین ممکن است زمانی انجام شود که پزشک مراقبت‌های بهداشتی بخواهد تعیین کند که آیا احتمال انجام آندوسکوپی (کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی) ضروری است یا خیر. هنگامی که فرد مبتلا به IBD باشد، در صورت مشکوک شدن به تشدید بیماری، ممکن است آزمایش کالپروتکتین تجویز شود، هم برای تایید فعالیت بیماری و هم برای ارزیابی شدت آن.

نتیجه آزمایش کالپروتکتین مدفوع چه چیزی را نشان می دهد؟

سطح کالپروتکتین برای بررسی وضعیت سلامتی بیمار اندازه گیری می شود. اگر مدفوع بیمار دارای سطح کالپروتکتین بالایی باشد ، به این معنی است که بیمار از التهاب در روده رنج می برد. اما ، علت دقیق یا محل التهاب را مشخص نمی کند. هرچه سطح کالپروتکتین بالاتر باشد ، التهاب شدیدتر خواهد بود. افزایش کالپروتکتین در بیماران مبتلا به بیماری روده تحریک پذیر ، عفونت باکتریایی ، عفونت انگلی و سرطان روده بزرگ دیده می شود.
نتیجه آزمایش کالپروتکتین مدفوع مثبت بیش از ۲۰۰ میکروگرم در گرم است. برای آزمایش بیشتر ، معالجه و مدیریت ، بیمار باید به متخصص گوارش مراجعه کند.
​

با اندازه گیری سطح کالپروتکتین در مدفوع ، تشخیص وجود التهاب در روده ها آسان خواهد بود.

دلیل پایین بودن سطح کالپروتکتین چیست؟

اگر نتیجه آزمایش کالپروتکتین مدفوع پایین باشد، به این معنی است که علائم و نشانه های بیمار ناشی از اختلال غیر التهابی روده مانند عفونت های ویروسی در دستگاه گوارش است. این بیماری همچنین می تواند ناشی از سندرم روده تحریک پذیر باشد ، و این باعث درد شکم می شود که با گرفتگی و اسپاسم همراه با اسهال یا یبوست مشخص می شود. اگر مقادیر کمتر از ۵۰ میکروگرم در گرم باشد ، آزمایش کالپروتکتین منفی است. فقط به این دلیل که نتیجه ازمایش پایین است لزوماً به معنای این نیست که هیچ مشکلی در بدن وجود ندارد. این بدان معنی است که علائمی که بیمار در حال حاضر با آن روبه رو است مربوط به بیماری التهابی روده نیست.

سایر دلایل احتمالی می تواند موارد زیر باشد:

– سندرم روده تحریک پذیر
– آلرژی غذایی
– بیماری سلیاک
– عدم تحمل ( Intolerance)

دلیل وجود کالپروتکتین متوسط چیست؟

اگر سطح کالپروتکتین متوسط باشد ، بدین معنی است که ممکن است التهابی باشد و وضعیت بیمار رو به وخامت باشد. و اگر آزمایش مجدد انجام شود و نتیجه کالپروتکتین با شدت بالا شود ، به این معنی است که بیمار به آزمایشات بیشتری مانند آندوسکوپی نیاز دارد. همچنین اگر سطح کالپروتکتین بین ۵۰ – ۲۰۰ میکروگرم بر گرم باشد ، به این معنی است که سطح متوسط یا در رنج متوسط است. این مقادیر بیشتر از حد طبیعی است اما هنوز هم پایین تر از نتیجه مثبت است. این امر می تواند با عوامل زیادی مانند:

– دیورتیکولیت خفیف
– عفونت باکتریایی
– مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن یا آسپیرین
– مصرف زیاد الکل
– عوارض جانبی داروهایی مانند مهارکننده های پمپ پروتون
– هر چیزی که می تواند باعث تحریک روده شود.

اگر نتیجه آزمایش کالپروتکتین مدفوع در رنج متوسط است ، بهتر است بعد از دو تا سه هفته آزمایش را تکرار کنید. اگر سطح همچنان رو به افزایش باشد ، آزمایشات بیشتری لازم است.
​

اگر نتیجه آزمایش کالپروتکتین مدفوع پایین باشد، به این معنی است که علائم و نشانه های بیمار ناشی از اختلال غیر التهابی روده مانند عفونت های ویروسی در دستگاه گوارش است.

چقدر طول می‌کشد تا نتایج آزمایش کالپروتکتین calprotectin مشخص شود؟

این مورد بستگی به آزمایشگاهی دارد که آزمایش کالپروکتین را ارائه می‌دهد. این آزمایش تا حدودی تخصصی است و توسط همه آزمایشگاه‌ها ارائه نمی‌شود. نمونه شما به احتمال زیاد برای آزمایش به آزمایشگاه مرجع ارسال می‌شود و ممکن است چند روز طول بکشد تا نتایج در دسترس باشد.

به روزرسانی : ۲۳ فروردین ۱۴۰۰

منابع :
۱.منبع شماره ۱
۲.منبع شماره ۲
۳.منبع شماره ۳
۴.منبع شماره ۴