• تستهای دارویی ادراری،درمانی و پیوندی, وبلاگ ها
• ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۱

دیزوری یا سوزش ادرار چیست؟

سوزش ادرار یا ادرار دردناک نیز به بیماری دیسوریا گفته می شود. دیزوری یا دیسوریا، علامت درد، ناراحتی یا سوزش هنگام ادرار است که در بین زنان بیشتر از مردان شایع است همچنین مردان مسن بیشتر از مردان جوان به آن مبتلا می شوند. احساس سوزش همراه با ادرار می تواند ناشی از عفونت (از جمله عفونت های مقاربتی یا STD مانند: کلامیدیا و سوزاک) و شرایط غیر عفونی باشد، اما بیشتر به دلیل عفونت باکتریایی دستگاه ادراری که مثانه را تحت تأثیر قرار می دهد ایجاد می شود.
غالباً با علائم دیگر عفونت ادراری (UTI) مانند دیزوری (ادرار دردناک) یا خون در ادرار، همراه است و در صورت وجود عفونت ممکن است بعد از مقاربت در خانم ها ایجاد شود. سوزش یا ادرار دردناک در دوران بارداری نیز نشانگر عفونت ادراری است.​

علامت درد، ناراحتی یا سوزش هنگام ادرار است که در بین زنان بیشتر از مردان شایع است

علائم همراه با سوزش ادرار

این علائم درد هنگام ادرار از فردی به فرد دیگر متفاوت است. معمولا این درد به‌صورت سوزش یا خارش گزارش می‌شود. گاهی ممکن است در شروع ادرار درد ایجاد شود و گاهی پس از اتمام ادرار این مشکل دیده می‌شود. معمولا سوزش در شروع ادرار نشانه عفونت ادراری بوده و سوزش پس از اتمام ادرار کردن نشانه مشکل در مثانه یا پروستات است.

دلایل سوزش ادرار

درد هنگام ادرار به دو دلیل عمده ایجاد می‌شود.

عفونت‌ها
التهاب و تحریک

برای هر کدام از این دو مورد دلایل زیادی وجود دارد. شایع‌ترین دلایلی که باعث دیزوری می‌شوند؛ شامل موارد زیر می‌شود:

۱. عفونت‌ها

شایع‌ترین علت سوزش ادرار در خانم‌ها، عفونت دستگاه ادراری است و در مردان، عفونت میزراه و مشکلات پروستات. عفونت ادراری یکی از علل اصلی سوزش ادرار است. بهتر است بدانید که عفونت ادراری علاوه بر سوزش ادرار علایم دیگری نیز به همراه دارد، سایر علائم عبارتند از:

تب
ادرار( چرکی) یا بوی بد شدید ادرار
ادرار کف آلود یا خونی
تکرر ادرار
درد پهلو

همچنین به این مساله توجه داشته باشید که عفونت در هر قسمت از دستگاه ادراری می‌تواند رخ دهد، از جمله :

کلیه‌ها: میزنای یا حالب (مجراهایی که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه منتقل می‌کنند.)
مثانه: میزراه (مجرایی که ادرار را از مثانه به خارج از بدن منتقل می‌کند.)
عفونت‌های دستگاه ادراری اغلب به علت باکتری‌هایی است که از طریق میزراه وارد سیستم ادراری و کلیه‌ها می‌شوند.​

شایع‌ترین علت سوزش ادرار در خانم‌ها، عفونت دستگاه ادراری است و در مردان، عفونت میزراه و مشکلات پروستات.

۲ . التهاب و تحریک پذیری سیستم ادراری

مشکلات متعددی می تواند منجر به التهاب یا تحریک پذیری سیستم ادراری یا ناحیه تناسلی شود و منتهی به نشانه ای به صورت ادرار دردناک شود.
علاوه بر عفونت،

دلایل دیگری برای تحریک پذیر شدن یا ملتهب شدن این نواحی وجود دارد، شامل:

وجود سنگ در سیستم ادراری
تحریک مجرای ادراری به خاطر فعالیت جنسی
التهاب مثانه، عارضه ای که ناشی از التهاب مثانه است
تغییرات مهبلی ناشی از یائسگی
فعالیت هایی مثل اسب سواری یا دوچرخه سواری
حساسیت یا تحریک مهبلی مرتبط با استفاده از صابون های معطر یا مواد کف زا، دستمال توالت یا محصولات دیگری مثل دوش با فشار بالا یا اسپرم کش ها
عوارض جانبی ناشی از داروهای به خصوص، مکمل ها و روش های درمانی
وجود تومور در سیستم ادراری

علت سوزش ادرار در مردان

معمولا مردان به یکی از دلایل زیر دچار درد هنگام ادرار کردن می‌شوند.

عفونت دستگاه ادراری
عفونت خارج از دستگاه ادراری مانند دیورتیکولیت
بیماری پروستات
سرطان
​

معمولا سوزش در شروع ادرار نشانه عفونت ادراری بوده و سوزش پس از اتمام ادرار کردن نشانه مشکل در مثانه یا پروستات است.

علت سوزش ادرار در زنان

سوزش ادرار به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. معمولا در زنان علت بروز این مشکل یکی از موارد زیر است:

سیستیت (عفونت مثانه)
عفونت واژن
عفونت دستگاه ادراری
اندومتریت و سایر علل خارج از دستگاه ادراری
التهاب مثانه یا مجرای ادرار (معمولا التهاب به دلیل عفونت ایجاد می‌شود.)
مقاربت جنسی
دستمال توالت معطر
اسپرم کش‌ها​

بزرگ شدن پروستات باعث می‌شود که مثانه به طور کامل تخلیه نشود و شانس عفونت افزایش یابد.

مراجعه به پزشک برای سوزش ادرار

پس از بررسی سابقه پزشکی و انجام معاینه فیزیکی، پزشک، درخواست انجام تست های آزمایشگاهی را برای کمک به تشخیص علت بروز علائم سوزش ادرار، می دهد.
پس از آن، بیمار می تواند درمان هدفمند خود را آغاز کند.

برای کمک به تعیین علت، پزشک خواهد پرسید که آیا ادرار درناک بیمار:

به طور ناگهانی یا به تدریج شروع شده است
یک بار یا چند بار اتفاق افتاده است
در ابتدای شروع ادرار، احساس شده است

پزشک، همچنین خواهد پرسید که آیا ادرار دردناک، با علائمی مثل زیر همراه است:

تب
ترشح غیرطبیعی
درد پهلو

پزشک ممکن است بخواهد از این موضوع نیز مطلع شود که آیا ادرار دردناک، با تغییراتی در جریان ادرار همراه بوده است یا نه، مانند:

رنگ
مقدار
وجود خون در ادرار
وجود چرک در ادرار
تیرگی ادرار

عوامل خطر ابتلا به عفونت دستگاه ادراری

عواملی که شانس ابتلا به عفونت دستگاه ادراری را افزایش می‌دهند، عبارتند از:

زنان:

کوتاه بودن مجرای خروج ادرار در زنان و همچنین نزدیکی آن به واژن و مقعد شرایط مساعدی برای ورود میکروب‌های بیماری‌زا به دستگاه ادراری و ایجاد عفونت فراهم کرده است.

دیابت:

در افراد دیابتی به دلیل بالا بودن قند سیستم ایمنی به درستی عمل نمی‌کند که همین امر موجب افزایش شانس عفونت می‌شود.

افزایش سن:

با افزایش سن سیستم ایمنی ضعیف‌تر می‌شود و بدن در معرض پاتوژن ها و عوامل بیماری‌زای مختلفی قرار می‌گیرد. به همین علت احتمال عفونت افزایش می‌یابد.

بزرگی پروستات:

بزرگ شدن پروستات باعث می‌شود که مثانه به طور کامل تخلیه نشود و شانس عفونت افزایش یابد.

سنگ کلیه:

هر عاملی که باعث کاهش دفع ادرار شود مانند سنگ‌ها که انسداد ایجاد می‌کنند، شانس عفونت را افزایش می‌دهند.

بارداری:

تاثیر هورمون پروژسترون و فشار مکانیکی ایجاد شده توسط رحم (به دلیل فضایی که جنین اشغال می کند) موجب تخلیه ناکامل مثانه حین ادرار کردن می‌شود. همچنین تغییرات فیلتراسیون گلومرولی باعث افزایش قند موجود در ادرار و قلیایی شدن ادرار شده و در مجموع تمامی این تغییرات باعث افزایش احتمال ابتلا به عفونت ادراری در دوران بارداری می‌شود.

داشتن کاتتر ادراری در محل:

کاتتر یا سوند، جسم خارجی محسوب می‌شوند که اگر به صورت طولانی‌مدت استفاده شوند ممکن است باعث عفونت شوند.

عفونت واژن:

گاهی اوقات عفونت واژن مانند عفونت قارچی می‌تواند باعث سوزش ادرار شود. هنگام عفونت واژن، ممکن است تغییراتی در ترشحات واژن و بوی آن مشاهده شود.
​

برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مربوط به مثانه یا پروستات نیز این مشکل را ایجاد می‌کنند. در این شرایط باید بیماری زمینه‌ای درمان شود.

درمان سوزش ادرار

درمان دیزوری به علت بروز درد بستگی دارد. پزشک ابتدا باید تشخیص دهد علت درد کدام یک از موارد عفونت، التهاب، عوامل غذایی یا مشکل در پروستات و مثانه است. اگر علت دیزوری، عفونت ادراری باشد، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. درصورتی‌که علت درد، التهاب ناشی از تحریک پوست باشد، باید عامل محرک شناسایی شده و از آن اجتناب کرد. برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مربوط به مثانه یا پروستات نیز این مشکل را ایجاد می‌کنند. در این شرایط باید بیماری زمینه‌ای درمان شود.
گاهی با نوشیدن آب به مقدار زیاد و استفاده از داروهای بدون نسخه می‌توان این عارضه را برطرف کرد. اما در صورت تشدید سوزش باید به پزشک مراجعه کرد تا داروهای مناسب تجویز شود.

۱. درمان دارویی

معمولا برای درمان دیزوری داروی فنازوپریدین تجویز می‌شود. این دارو درد، سوزش و تکرر ادرار را از بین می‌برند. دقت داشته باشید که این دارو چنین علائمی را کاهش می‌دهد، اما در درمان بیماری زمینه‌ای نقشی ندارد. معمولا پزشک در کنار تجویز داروهای دیگر برای درمان بیماری، این دارو را جهت رفع درد هنگام ادرار تجویز می‌کند. معمولا زمانی که این دارو کنار آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت تجویز می‌شود، بیش از ۲ روز نیاز به مصرف آن نیست.
فنازوپریدین به قرص سوزش ادرار معروف بوده و نباید بدون مشورت با پزشک مصرف شود. افرادی که حساسیت داشته یا بیماری کلیوی دارند، نباید از قرص سوزش ادرار استفاده کنند.

آنتی‌بیوتیک برای سوزش ادرار

اگر علت سوزش ادرار بیماری عفونت ادراری باشد، پزشک برای رفع عامل باکتریایی، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. آنتی‌بیوتیک‌ها انواع مختلفی داشته و باید باتوجه‌به نوع باکتری و شدت عفونت بهترین دارو انتخاب شود.

مترونیدازول برای سوزش ادرار

برای درمان انواع عفونت‌های باکتریایی داروی مترونیدازول تجویز می‌شود. این دارو هم در درمان عفونت ادراری و هم درمان عفونت واژن کاربرد دارد. اگر علت دیزوری، عفونت باشد، این آنتی‌بیوتیک می‌تواند پس از چند روز سوزش را برطرف کند.

پماد برای سوزش ادرار

اگر علت ایجاد دیزوری عفونت ادراری باشد، می‌توان با پماد آنتی‌بیوتیک سوزش را برطرف کرد. آنتی‌بیوتیک‌ها به‌صورت قرص، کپسول یا پماد توزیع می‌شوند. پزشک باتوجه‌به نوع باکتری و شدت عفونت می‌تواند پماد موضعی تجویز کند. اما اگر علت سوزش بیماری‌های دیگری باشد، این نوع پماد کارساز نیست.

۲. درمان خانگی سوزش ادرار

معمولا درد هنگام ادرار مربوط به بیماری‌های دستگاه ادراری است. برای درمان این عارضه می‌توانید از روش‌های خانگی استفاده کنید.

آب زیاد بنوشید. در کنار آن بهتر است غذاهای آبکی در برنامه غذایی خود قرار دهید.
ویتامین C به سلامت دستگاه ادراری کمک می‌کند. ویتامین C ادرار را اسیدی‌تر کرده و باکتری‌ها را از بین می‌برد.
نشستن در آب گرم: حرارت می‌تواند به کاهش سوزش کمک کند. حتی می‌توانید از پد حرارتی هم برای کاهش علائم استفاده کنید.
تغییر رژیم غذایی: برخی از محرک‌ها در رژیم غذایی مثانه را تحریک می‌کنند. باید مصرف الکل، کافئین، غذاهای تند، نوشیدنی‌های گازدار و شیرین‌کننده‌های مصنوعی را به حداقل برسانید.
از محصولات بهداشتی بدون عطر استفاده کنید. این محصولات باعث تحریک مثانه شده و سوزش را به همراه دارد.​

اگر علت ایجاد دیزوری عفونت ادراری باشد، می‌توان با پماد آنتی‌بیوتیک سوزش را برطرف کرد.

پوشیدن شورت نخی و شلوار گشاد

اگر مدام دچار سوزش یا خارش می‌شوید، می‌توانید با تغییر لباس این علائم را کاهش دهید. گاهی جنس لباس زیر مناسب نبوده و باعث تحریک پوست می‌شود. شورت‌های نخی بهترین گزینه بوده و حساسیت ایجاد نمی‌کنند. همچنین شلوار و لباس زیر تنگ علاوه بر تحریک پوست احتمال ایجاد عفونت را افزایش می‌دهند.

رعایت بهداشت قاعدگی و سوزش ادرار

گاهی رعایت‌نکردن بهداشت قاعدگی باعث ایجاد عفونت و سوزش می‌شود. خانم‌ها باید در این دوره دقت داشته باشند که به طور مرتب لباس زیر و پد بهداشتی خود را تعویض کنند و این ناحیه را هر روز تمیز کنند. در غیر این صورت احتمال عفونت واژن و عفونت ادراری افزایش پیدا می‌کند.

راهکارهایی مفید در پیشگیری از سوزش ادرار

روش‌های خودمراقبتی می‌تواند با از بین بردن درد و سوزش ادرار را کم کنند:

تمرین تکنیک‌های آرامش‌بخش برای کم کردن استرس. استرس و اضطراب می‌تواند علائم شما را شدیدتر کند و درمان را به‌تعویق بیندازد.
بعد از شنا یا به هر دلیلی که خیس شدید، لباس خود را عوض کرده، لباس خشک بپوشید.
خانم‌ها از اسپری‌های واژینال، دوش واژینال، صابون یا هر ماده شیمیایی تحریک‌کنندهای که می‌تواند دلیل سوزش ادرار باشد، در ناحیه تناسلی و داخل واژن استفاده نکنند.
غذاهای سرخ‌شده، کافئین، شیرین‌کننده‌های مصنوعی و نوشیدنی‌های پرکالری (مانند نوشابه و آب‌میوه‌های صنعتی) مصرف نکنید.
لباس‌های چسبان از جمله شلوارهای جین تنگ نپوشید. از لباس‌های زیر نخی استفاده کنید.
نواربهداشتی و تامپون را در فواصل کم عوض کنید.
قبل و بعد از رابطه‌جنسی حمام کنید. رابطه جنسی بدون محافظت (کاندوم) نداشته باشید.
بعد از تمام شدن رابطه‌جنسی، برای بیرون راندن باکتری‌ها از مثانه و پیشاب‌راه ادرار کنید.
وقتی احتیاج به دفع ادرار دارید، خود را نگه ندارید.
مصرف الکل و سیگار را محدود کنید.
خانم‌ها برای جلوگیری از آلوده شدن دستگاه ادراری و تناسلی به باکتری‌های مقعد، پس از دستشویی، ناحیه پرینه را از جلو به عقب بشویند، نه برعکس. ناحیه تناسلی را همیشه خشک و تمیز نگه دارید.

چه بیماری‌هایی باعث سوزش ادرار می‌شود؟

بیماری‌های مختلفی در زنان و مردان می‌تواند باعث بروز دیزوری شود. برخی از مهم‌ترین بیماری‌ها عبارتند از:

عفونت ادراری
عفونت مقاربتی
سنگ کلیه
کیست تخمدان
عفونت پروستات
سیستیت بینابینی
حساسیت شیمیایی
عفونت یا تحریک واژن
سرطان مثانه

به روزرسانی :۲۲ فروردین ۱۴۰۱
منابع :
۱.منبع شماره ۱
۲.منبع شماره ۲
۳.منبع شماره ۳
۴.منبع شماره ۴
۵.منبع شماره ۵