• تستهای دارویی ادراری،درمانی و پیوندی, وبلاگ ها
• ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۱

رنگ ادرار و تغییر رنگ ادرار

رنگ ادرار عادی از زرد کم رنگ تا پر رنگ است که نتیجه ی یک رنگدانه به نام اوروکروم و میزان غلظت آن در ادرار است. رنگدانه ها و ترکیبات دیگر در برخی غذاها و داروها می توانند رنگ ادرار را تغییر دهند. چغندر، انواع توت ها و لوبیا از مواد غذایی هستند که به احتمال زیاد بر روی رنگ ادرار اثر می گذارد. بسیاری از داروهای بدون نسخه و تجویزی، رنگ هایی مانند قرمز، زرد یا سبز به ادرار میدهند.
یک رنگ ادرار غیرعادی می تواند نشانه ای از بیماری باشد. به عنوان مثال، ادرار قرمز متمایل به قهوه ای یک مشخصه شناسایی پورفیری(یک اختلال نادر و ارثی از گلبول های قرمز) است.

ادرار “طبیعی” چه رنگی است؟

رنگ ادرار هر فردی در حالت طبیعی خود متفاوت است اما همه آنها باید در یک طیف زرد رنگ مشخصی قرار گیرند.
مقدار آبی که شما می نوشید در رنگ ادرار از زرد کم رنگ تا کهربایی تیره تأثیر دارد. افرادی که آب بیشتری می نوشند و آبرسانی لازم را برای بدن انجام می دهند، اغلب در مقایسه با افرادی که کمتر آب می نوشند، ادرار کم رنگ تر و رقیق تری را خواهند داشت.
در صورتی که رنگ ادرار شما خارج از این طیف زرد رنگ قرار دارد – مثلا ادرار تیره یا قهوه ای رنگ – شما باید به پزشک مراجعه نمایید. به علاوه در صورتی که رنگ ادرار شما قرمز، آبی یا سبز است باید به پزشک مراجعه کنید.​

رنگ ادرار عادی از زرد کم رنگ تا پر رنگ است.

علل تغییر رنگ ادرار

عوامل متعددی می توانند باعث تغییر رنگ ادرار شوند. برخی از آنها موقتی و بی خطر هستند. بعنوان مثال، مصرف برخی از داروها و مواد غذایی خاص می تواند باعث تغییر رنگ ادرار شود. این در حالی است که اگر این تغییر رنگ به دلیل عوامل دیگر باشد می تواند خطرناک‌ باشند. بعنوان مثال عفونت ها، آسیب ها و بیماری های زمینه ای از جمله عللی هستند که نیازمند درمان هستند.

تغییر رنگ ادرار نشانه چیست؟

ادرار شامل آب اضافی و مواد زائد است که کلیه‌ها از خون تصفیه می‌کنند. بسته به نسبت آب به مواد زائد، رنگ طبیعی ادرار می‌تواند از زرد کم رنگ تا کهربایی (طلایی) تیره متغیر باشد. معمولا در شرایط کم آبی (دهیدراته) رنگ ادرار به کهربایی تیره متمایل می‌شود. دقت کنید که همیشه باید ظاهر ادرار شفاف باشد. اگر برای چند روز حالت کدر یا ابری پیدا کرد، می‌توانید به وجود عفونت کلیه یا مجاری ادراری شک کنید.

جالب است بدانید که رنگدانه‌ها و سایر ترکیبات موجود در برخی از غذاها و داروها، می‌توانند رنگ ادرار شما را از زرد به رنگ دیگری تغییر دهند. به عنوان مثال، چغندر، انواع توت‌ها و لوبیا فاوا از جمله غذاهایی هستند که بیشترین تأثیر را روی تغییر رنگ طبیعی ادرار دارند. علاوه بر این، مصرف بسیاری از داروهای بدون نسخه و تجویزی نیز ممکن است به‌عنوان عارضه جانبی باعث تغییر رنگ ادرار به قرمز، زرد یا آبی مایل به سبز شود!

از نظر پزشکان، همیشه هم تغییر رنگ ادرار دلایل ساده‌ای ندارد. گاهی رنگ غیر معمول ادرار می‌تواند نشانه ابتلا به یک بیماری باشد. به عنوان مثال، اغلب مشاهده ادرار قرمز تیره یا قهوه‌ای مشخصه شناسایی اختلال پورفیری (یک اختلال نادر و ارثی گلبول‌های قرمز خون) است.
​

چه عواملی باعث تغییر رنگ ادرار می شود؟

همانگونه که پیش تر ذکر شد، رنگ ادرار شما در وهله اول با توجه به میزان آبی که شما می نوشید تعیین می شود. هنگامی که شما مقدار زیادی آب بنوشید، ادرار شما تا حدی کم رنگ می شود و تقریباً به نظر شفاف می رشد. در مقابل هرچه مقدار آب کمتری بنوشید، ادرار شما تیره تر خواهد بود.

رژیم غذایی، ویتامین ها و مواد معدنی

رژیم غذایی نیز می تواند یک عامل تغییر رنگ ادرار باشد. رنگ غذاهای طبیعی (مانند انواع توت ها و چغندرها) می تواند با رنگدانه ادرار تعامل داشته باشد و رنگ دیگری را ایجاد نماید. غذاهای سنگین فرآوری شده می توانند حاوی مقادیر زیادی رنگ مصنوعی غذایی باشند. این رنگ با رنگدانه ادرار نیز در تعامل خواهد بود.
ویتامین های گروه B مانند ریبوفلاوین (B-2) و کوبالامین (B-12) نیز معروف هستند که رنگ ادرار فلورسنت زرد-سبز را ایجاد می کنند. در صورتی که مکمل یا مولتی ویتامین مصرف می کنید، این می توانند دلیلی برای رنگ روشن ادرار شما باشد.

بتاکاروتن بیش از حد یا ویتامین C ممکن است منجر به رنگ زرد تیره یا نارنجی ادرار شود. بتاکاروتن در غذاهای زرد و نارنجی مانند هویج و سیب زمینی شیرین وجود دارند و در بدن به ویتامین A تبدیل می شوند.
علاوه بر مرکبات، ویتامین C در غذاهایی مانند گوجه فرنگی، توت فرنگی و کلم بروکلی نیز یافت می شود.
​

ورزش

اگر پس از یک تمرین ورزشی به اندازه مناسب به بدن آب نرسانید، می تواند منجر به کم آبی و ادرار تیره شود. ورزش سنگین بدون آبرسانی مناسب می تواند موجب آسیب عضلات گردد.
این امر می تواند منجر به دردهای شدید عضلانی به همراه ادرار به رنگ چای یا کوکاکولا شود. در صورتی که با این مشکل رو به رو شدید، سریعا به دنبال فوریت های پزشکی باشید.

داروها

داروهای تجویزی و داروهای بدون نسخه نیز می توانند موجب روشن یا واضح تر شدن ادرار شما شوند. این داروها شامل آنتی بیوتیک ها، ملین ها و داروهای شیمی درمانی خاصی است که برای درمان سرطان استفاده می شوند.
برای مثال، یک عارضه جانبی داروی فنازوپیریدین (پیریدیم) که برای درمان ناراحتی های مرتبط با عفونت ادراری (UTIs) استفاده می شود، رنگ نارنجی ادرار است.
سایر داروها مانند ریفامپین نیز ممکن است سبب نارنجی رنگ شدن ادرار شوند.

شرایط پزشکی

تغییر رنگ ادرار شما می تواند نشانه یک مشکل در عملکرد کلیه، کبد یا مثانه باشد. اگر ادرار شما کدر و تیره باشد یا بوی شدیدی ایجاد کند، این امکان وجود دارد که دچار عفونت مثانه یا کلیه شده باشید.
این امر به خصوص در شرایطی که علائم عفونت ها را مانند درد هنگام ادرار کردن، تب، استفراغ یا کمردرد داشته باشید صدق می کند.

بارداری

ادرار زرد روشن می تواند نشانه اولیه بارداری باشد. با این حال، هیچ مطالعه و تحقیق معتبری برای اثبات این ادعا وجود ندارد. ادرار زرد تیره
اگر ادرار تیره تر از حالت عادی شود می تواند نشان دهنده از دست دادن آب باشد. زمانی که فرد آب کافی نمی نوشد، ترکیبات موجود در ادرار غلیظ می شوند و این امر منجر به تیره تر شدن رنگ ادرار می شود.

ادرار قرمز یا صورتی رنگ

ادرار قرمز یا مایل به صورتی در موارد زیر دیده می شود:
مصرف مواد غذایی خاص نظیر چغندر قرمز، توت سیاه و ریواس
برخی داروها نظیر ریفامپین(Rifadin) ، فنازوپیریدین(Pyridium) و ملین های حاوی سنا (نوعی گیاه)
ورود خون به ادرار در اثر جراحت، انسداد مجاری ادراری، عفونت، بیماری کلیوی، پروستات بزرگ خوش خیم و یا سرطان
مسمومیت با سرب یا جیوه
آسیب شدید به عضلات

وجود خون در ادرار همواره نگران کننده است چرا که نشان دهنده بیماری جدی است و در نتیجه نیازمند توجه فوری می باشد.

ادرار نارنجی رنگ

ادرار نارنجی رنگ در اثر مصرف داروهای زیر ایجاد می شود:

ریفامپین
فنازوپیریدین
مسهل ها
سولفاسالازین (Azulfidine)
برخی داروهای شیمی درمانی

برخی بیماری ها نیز باعث نارنجی شدن رنگ ادرار می شوند. ادرار نارنجی رنگ می تواند نشان دهنده مشکلات کبد و مجاری صفراوی باشد مخصوصا زمانی که مدفوع نیز بی رنگ شده باشد. اگر برای بیماری کبدی تحت معالجه هستید و رنگ ادرار به تازگی تغییر کرده است با پزشک کلیه خود در مورد آن گفتگو کنید. گاهی مواقع نیز علت ادرار نارنجی رنگ، کمبود مایعات است.
​

ادرار آبی یا سبز

ادرار آبی یا سبز رنگ در اثر عوامل زیر بوجود می آید:

رنگ های خوراکی
رنگ های مورد استفاده در تصویربرداری از مثانه و کلیه ها
برخی داروها و مکمل های خاص نظیر ایندومتاسین ، آمی تریپتیلین، پروپوفول و برخی مولتی ویتامین ها
در موارد نادر ادرار آبی یا سبز رنگ در اثر عوامل زیر بوجود می آید:
عفونت مجاری ادراری با سودوموناس آئروژینوزا
هایپرکلسمی خانوادگی خوش خیم ( یک بیماری ارثی نادر )

ادرار قهوه ای

ادرار قهوه ای رنگ در اثر علل زیر بوجود می آید:

برخی مواد غذایی خاص نظیر باقلا، صمغ ها و ریواس
بعضی داروهای خاص نظیر پریماکین، کلروکین، نیتروفورانتوئین(Macrobid)، مترونیدازول (Flagyl)، متوکاربامول(Robaxin) و مسهل های حاوی کاسکارا و سنا
برخی عفونت های مجاری ادراری و اختلالات کبدی و کلیوی
آسیب شدید به عضلات
​

کاهش مقدار ادرار و تغییر رنگ آن همیشه در نتیجه استفاده از غذاها و داروها نیست و ممکن است به علت بیماری از جمله عفونت ادراری و شرایط پزشکی باشد.

بوی ادرار

ادرار معمولاً داروی بوی شدیدی نیست؛ اما برخی مواد غذایی (بخصوص مارچوبه که دارای ترکیبات گوگرد بدبویی است) و نیز مکمل‌های ویتامین ب ۶ می‌توانند باعث تغییر بو شوند. در صورت کم شدن آب بدن و غلیظ شدن ادرار ممکن است بوی شدید آمونیاک احساس شود. اگر پس از ادرار بوی شدیدی را حس کردید ممکن است نشانه‌ای از عفونت مجرای، دیابت، عفونت مثانه یا بیماری‌های متابولیک باشد.

عوامل خطر تغییر رنگ ادرار

کاهش مقدار ادرار و تغییر رنگ آن همیشه در نتیجه استفاده از غذاها و داروها نیست و ممکن است به علت بیماری از جمله عفونت ادراری و شرایط پزشکی باشد.
عوامل خطری که می توانند بر رنگ ادرار تأثیر بگذارند، عبارتند از:

سن

تومورهای مثانه و کلیه، که باعث ایجاد خون در ادرار و تغییر رنگ آن می شود، در افراد مسن شایع تر است.مردان بالای ۵۰ سال گاهی به دلیل بزرگ شدن غده پروستات، دچار هماتوریا، یا خون در ادرار می شوند.

سابقه خانوادگی

سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری یا سنگ کلیه، خطر ابتلا به این دو بیماری را افزایش می دهد.بیماری ها و سنگ کلیه می توانند باعث ایجاد خون در ادرار شوند.

پزشک چگونه علت تغییر رنگ ادرار را تشخیص می دهد؟

پزشک احتمالا در مورد ادرار سوالاتی مطرح خواهد کرد. آنها می خواهند بدانند:

تغییر رنگ ادرار از چه زمانی آغاز شده است؟
آیا بوی غیر طبیعی احساس کرده اید؟
آیا متوجه لخته های خونی در ادرار خود شده اید؟
​

پزشک متخصص کلیه همچنین ممکن است در مورد احساس درد در هنگام دفع ادرار نیز سوال بپرسد. داروهای مصرفی از جمله دیگر مواردی هستند که پزشک در مورد آن ها سوالاتی خواهد پرسید. بسیار حائز اهمیت است که مصرف هر گونه مکمل، داروی گیاهی و یا دیگر داروهای بدون نسخه را به پزشک تان اطلاع دهید. بسته به رنگ ادرار و دیگر علایم، پزشک یک یا تعدادی آزمایش درخواست خواهد کرد. بعنوان مثال ممکن است پزشک نمونه ادرار را جمع آوری نموده و آن را از نظر عفونت و دیگر ناهنجاری ها بررسی کند.

همچنین ممکن است نیاز باشد تا به منظور بررسی فعالیت کبد و کلیه نمونه خون گرفته شود. گاهی مواقع پزشک با استفاده از امواج فراصوت اقدام به سونوگرافی کلیه ها و مثانه می نماید. این روش تصویربرداری با استفاده از امواج فراصوت تصاویری از ارگان های داخلی بدن تهیه می نماید. از دیگر روش های تصویربرداری، سی تی اسکن شکم و لگن است که می تواند به شناسایی سنگ های ادراری کمک کند. روش های تصویربرداری در صورت نیاز این امکان را فراهم می کنند تا نقایص ساختاری موجود در مجاری ادراری شناسایی شوند.

به روزرسانی : ۱۵ فروردین ۱۴۰۱
منابع :
۱.منبع شماره ۱
۲.منبع شماره ۲
۳.منبع شماره ۳
۴.منبع شماره ۴
۵.منبع شماره ۵