• بیوشیمی, وبلاگ ها
• ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۱

کلسترول و راه های کنترل آن

کلسترول از مواد طبیعی است که در بدن ساخته می شود. مقادیرعمده این ماده (۷۵%) توسط کبد و میزان کمتری ازآن (۲۵%) از طریق مواد غذایی وارد بدن می شود. اگرچه افزایش بیش از حد کلسترول برای بدن مضر است اما وجود به اندازه کلسترول نقش مهمی درحفظ غشای سلولی و ساخت هورمون ها ایفا می کند.
​

برخی از عوامل مؤثر در cholesterol بالا به طور طبیعی احتمال بروز حمله قلبی یا سکته مغزی را افزایش می‌دهند.

علائم کلسترول بالا کدامند؟

افزایش مقدار کلسترول عمدتا با علائم خاصی همراه نیست. این در حالیست که مقادیر بیش از حد آن با ایجاد پلاک در شریان ها سبب تصلب شراین، سختی عروق و در نهایت حمله قلبی می گردد. بررسی میزان کلسترول شامل چه مواردی است؟

لیپوپروتئین پرچگال (HDL)

HDL باعث انتقال کلسترول از سلول به کبد و یا انتقال آن به خارج از بدن به عنوان مواد زائدمی شود. به همین دلیل HDL به عنوان کلسترول خوب شناخته می شود و هر چه سطح آن بیشتر باشد بهتر است.

لیپوپروتئین کم‌چگال (LDL)

کلسترول را به سلول‌هایی که به آن نیاز دارند حمل می‌کند. اگر میزان کلسترول موجود بیش از مقدار مورد نیاز سلول‌ها باشد، در این صورت این ماده در دیواره سرخرگ‌ها رسوب می‌کند که این باعث بروز بیماری‌های مربوط به سرخرگ‌ها می‌شود. به همین دلیل به LDL کسترول بد گفته می‌شود.

میزان تری گلیسیرید در خون

میزان تری گلیسیرید در خون یکی از مهم‌ترین فاکتورها جهت بررسی سلامت متابولیک است؛ افزایش سطح‌تری گلیسیرید باعث افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های عروق کورونری، دیابت و کبد چرب می‌شود. عامل دیگر افزایش دهنده خطر ابتلا به بیماری‌های عروق کورونری افزایش کلسترولLDL (کلسترول بد) و کاهش کلسترول HDL (کلسترول خوب) می‌باشد. عامل دیگری که احتمال ابتلا به بیماری قلبی را بالا می‌برد کلسترول تام خون می‌باشد.

درمان کلسترول خون بالا چیست؟

کنترل و تنظیم درست کلسترول خون عبارت است از: پایین آوردن کل کلسترول خون (یا کلسترول تامّ)، ضمن کم کردن میزان LDL و بالا بردن درصد HDL.
برای درمان کلسترول بالا دو راه وجود دارد: مصرف دارو و/یا تغییر شیوه زندگی به گونه‌ای که ضامن سلامت قلب و عروق باشد. تغییرات شیوه زندگی شامل خوردن غذاهای مناسب، کنترل وزن و فعالیت بدنی منظم می‌شود.
​

کنترل و تنظیم درست cholesterol خون عبارت است از: پایین آوردن کل cholesterol خون

چطور با رژیم غذایی کلسترول خون را پایین بیاوریم؟

یکی از اجزای تغییر شیوه زندگی مناسب برای سلامت قلب، رژیم غذایی کم‌کلسترول است.
رژیم‌های متنوعی برای کاهش کلسترول وجود دارد که ما در این نوشتار به رژیم TLC که مختصر شده عبارت Therapeutic Lifestyle Changes است، می‌پردازیم.

برای درمان کلسترول بالا چربی سالم‌تر را انتخاب کنیم

ما ضمن آنکه باید میزان مصرف چربی را کاهش دهیم، باید تلاش کنیم خوردن چربی اشباع را محدودتر کنیم. چربی‌های غذایی نباید بیشتر از ۲۵ تا ۳۵ درصد میزان کالری روزانه موردنیاز ما را تامین کنند و در این میان، نباید بیش از ۷ درصد از انرژی روزانه از راه خوردن چربی اشباع تامین شود.

کمتر غذاهای دارای کلسترول بخوریم

اگر قرار است کل کلسترول خون را پایین بیاوریم، نباید بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم کلسترول خوراکی در روز دریافت کنیم. کلسترول در غذاهای با منشا حیوانی مانند مغز، جگر و سایر احشای حیوانی، زرده تخم‌مرغ، میگو و محصولات لبنی پرچرب به فراوانی وجود دارد.

برای درمان کلسترول بالا فیبر محلول زیاد بخوریم

برخی فیبرها جامد هستند، مانند الیاف سبزی‌ها. برخی فیبرها به صورت الیاف گیاهی نیستند، ولی در مواد غذایی خاصی به صورت محلول یافت می‌شوند.
غذاهایی که سرشار از فیبر محلول هستند، از جذب cholesterol در دستگاه گوارش جلوگیری می‌کنند.

این خوراک‌ها عبارتند از:

محصولات تهیه شده با غلات کامل (سبوس‌دار)
میوه‌ها مانند سیب، موز، مرکبات، گلابی و انواع آلو
حبوبات مانند لوبیا، عدس، نخودفرنگی و نخود
زیاد میوه و سبزی مصرف کنیم
برای درمان کلسترول بالا ماهی بخوریم
کمتر نمک بخوریم
پرهیز از مصرف نوشیدنی‌های الکلی

​

یکی از اجزای تغییر شیوه زندگی مناسب برای سلامت قلب، رژیم غذایی کم‌کلسترول است.

دلیل افزایش cholesterol چیست؟

رژیم غذایی حاوی چربی های اشباع
ورزش نکردن و بی‌تحرکی: این دو باعث افزایش کلسترول خون می‌شوند.
چاقی مفرط: احتمال بالا بودن کلسترول LDL و تری‌گلیسیرید و پایین بودن لیپوپروتئین پرچگال (HDL) در افراد دارای اضافه وزن بیشتر است.
استعمال دخانیات: در سیگار ماده شیمیایی به نام آکرولئین وجود دارد که از انتقال کلسترول از رسوبات چرب به کبد توسط کلسترول خوب (HDL) جلوگیری کرده و با افزایش LDL باعث ایجاد پلاک درعروق و در نهایت تصلب شرایین می‌شود.
بیماری‌های زمینه‌ای: افراد مبتلا به فشار خون بالا و دیابت اغلب کلسترول بالایی دارند.

برخی بیماری‌های دیگری که می‌توانند باعث افزایش سطح کلسترول شوند عبارتند از:

بیماری‌های کلیوی
بیماری‌های کبدی
کم‌کاری غده تیروئید (هیپوتیروئیدیسم)

عوامل ثابت

برخی از عوامل مؤثر در cholesterol بالا غیرقابل تغییر بوده و به طور طبیعی احتمال بروز حمله قلبی یا سکته مغزی را افزایش می‌دهند. این عوامل که پزشکان به آن‌ها عوامل ثابت می‌گویند، عبارتند از:

سابقه خانوادگی ابتلا به بیماری کرونری قلب (CHD) یا سکته مغزی در سنین پایین
سابقه خانوادگی ابتلا به عارضه‌های ناشی از کلسترول
سن: هر چه سن بالاتر باشد احتمال تنگ شدن سرخرگ‌ها (تصلب شرایین) بالاتر است.
نژاد: احتمال حمله قلبی در افرادی که دارای تبار هندی، پاکستانی، بنگلادشی و سری‌لانکایی هستند بیشتر است.
جنسیت: احتمال حمله قلبی در مردان بیشتر از زنان است.
هایپرکلسترولمی فامیلی : «هایپرکلسترولمی فامیلی» به معنی کلسترول بالای ارثی است. افراد مبتلا به این عارضه از زمان تولد دارای cholesterol بالا هستند، که باعث می‌شود این افراد در سنین پایین به مشکلات قلبی مثل تصلب شرایین و بیماری کرونری قلب دچار شوند.

برای کلسترول بالا چه بخوریم ؟!

از آنجا که بالا رفتن cholesterol بد در اثر انباشتگی چربی در بدن شما است، بهتر است برای کاهش آن با کم کردن چربی از مواد غذایی و جایگزینی آن با مواد کاهش‌دهنده چربی، رژیم غذایی خود را ارتقا دهید. مواد غذایی خود را به جای سرخ کردن به صورت آب پز، بخارپز یا کبابی میل نمایید. به‌جای انواع لبنیات پرچرب از انواع کم چرب آن استفاده کنید. مصرف شیرینی، کلوچه، کیک و فرآورده‌های شامل روغن نارگیل، روغن خرما و بیسکوییت، چیپس، پفک، سوسیس، همبرگر و مواد فرآوری‌شده را کاهش دهید. به‌جای گوشت قرمز از گوشت سفید مانند مرغ و ماهی استفاده کنید. در مصرف گوشت مرغ، پوست آن را حذف کنید.

استفاده از سیر در رژیم غذایی

در رژیم غذایی خود حتماً از سیر به صورت خام یا پخته حداقل دو حبه در روز استفاده کنید؛ زیرا سیر علاوه‌بر کاهش چربی خون، باعث کاهش فشارخون نیز می‌شود. تمام سبزیجات، غلات و حبوبات فاقد cholesterol هستند، در بین آن‌ها موادی مثل جو، کدو، شوید و سیر اثر ضدکلسترول بسیار قوی‌تری دارند. مصرف نان و غلات سبوس‌دار را فراموش نکنید.

استفاده از دانه کتان و آجیل در رژیم غذایی

دانه کتان برای کاهش cholesterol بسیار مفید است البته چون پوست خیلی سفت و غیرقابل هضمی دارد، بهتر است در آب خیسانده شود. مصرف آن روزانه دو و نیم قاشق چای‌خوری و سه مرتبه در روز است. از آجیل‌های بدون نمک و برشته‌نشده استفاده کنید به‌ویژه بادام و گردو، چون دارای امگا ۳ زیاد است و کلسترول خوب خون شما را بالا می‌برد.

استفاده از نوشیدنی‌ها  در رژیم غذایی

نوشیدنی‌هایی مثل آب گوجه‌فرنگی، آب انار، آبغوره، آب آلبالو، نارنج و لیمو ترش می‌توانند در کاهش cholesterol خون مفید باشد. در سبزیجات نیز کدو حلوایی، جعفری، پیاز، فلفل سبز و بادمجان از جمله موادی هستند که به کاهش تری‌گلیسیرید و کلسترول خون کمک می‌کند.
فلفل سیاه به دلیل داشتن ماده پیرین که موجب طعم تند فلفل می‌شود از تشکیل سلول‌های جدید چربی جلوگیری می‌کند و خاصیت ضدچربی دارد.
هرگز بین غذا آب ننوشید، آب را قبل از غذا یا نیم ساعت بعداز غذا بنوشید. همچنین آب را به‌صورت یخ و خیلی خنک مصرف نکنید.
​

بالا رفتن cholesterol بد در اثر انباشتگی چربی در بدن شما است.

آزمایش cholesterol چه چیزی را اندازه می گیرد؟

این آزمایش، مجموع مولکول های cholesterol که در خون یافت می شوند را اندازه می گیرد.
این آزمایش به طور اختصاصی انواع مختلف کلسترول را گزارش نمی کند، اما در اغلب موارد این تست را همراه با تست های دیگر شامل اندازه گیری HDL، LDL و تری گلیسیرید ها درخواست می دهند.

چه زمانی بهتر است آزمایش cholesterol درخواست شود؟

آزمایش کلسترول استفاده های مختلفی بسته به سلامت فرد داشته و می تواند برای غربالگری، ارزیابی و یا تشخیص بیماری خاصی استفاده شود.
به طور کلی، آزمایش های اندازه گیری کلسترول معمولا در بزرگسالان بالای ۳۵ سال انجام می شود.

غربالگری سلامت

غربالگری سلامت، راهی برای گشتن به دنبال مشکلات جدی قبل از ظهور علائم می باشد.
آزمایش های کلسترول اغلب برای شناسایی افرادی که است که در معرض خطر بالای مشکلات قلبی و عروقی هستند.
به طور کلی، غربالگری برای افرادی که فاکتور های خطر ابتلا به مشکلات قلبی-عروقی را ندارند، کمتر استفاده می شود.
در بیماران کم خطر، غربالگری با تست پنل لیپیدی ممکن است در دهه ۲۰، دهه ۳۰ یا دهه ۴۰ شروع شد و هر ۵ سال یکبار تکرار شود.
اگر نتایج نرمال باشد، غربالگری فقط با اندازه گیری کلسترول کل و HDL ادامه می یابد.
افراد دارای فاکتور های خطر بهتر است در سنین پایین تر غربالگری را شروع کرده و آزمایش های غربالگری را با فواصل زمانی کوتاه تر انجام دهند.

برخی از فاکتور های خطر برای بیماری های قلبی و عروقی عبارتند از:

سن بالای ۴۵ سال برای آقایان و بالای ۵۵-۵۰ سال برای خانم ها
کلسترول بالا در آزمایش قبلی
مشکلات قلبی-عروقی
اضافه وزن یا چاقی
سیگار کشیدن
رژیم غذایی نامناسب
کم تحرکی
فشار خون بالا
داشتن اقوام درجه یک که سابقه بیماری قلبی در سن پایین را داشته است (زیر ۵۵ در آقایان و زیر ۶۵ در خانم ها)
دیابت و پیش دیابت

به روز رسانی : ۳۰ بهمن ۱۴۰۰
منابع :
۱.منبع شماره ۱
۲.منبع شماره ۲
۳.منبع شماره ۳
۴.منبع شماره ۴